Aanhaken en opschalen

Ons land kampt met een groeiend lijstje uitdagingen. Maar waar zijn de mensen die het moeten doen: zonnepanelen plaatsen, ICT-structuren optuigen en zorgrobots doorontwikkelen? En hoe komen ze aan de juiste competenties? De antwoorden zijn dichterbij dan je denkt. Sterker nog: ze zijn al volop beschikbaar, maar opschaling is nodig.

De transities op het gebied van klimaat, energie, zorg, landbouw en wonen vragen veel van ons menselijke kapitaal. Technisch geschoolde mensen zijn onvindbaar, terwijl we er juist daar véél van nodig hebben. Bovendien moeten ze andere kennis en vaardigheden bezitten in deze snel veranderende wereld. Tegelijk staan er ruim 1,2 miljoen mensen aan de zijlijn. Mensen met een uitkering, status­houders en jonge alleenstaande moeders. Een harde conclusie is op zijn plaats: de arbeidsmarkt lijkt stuk.

Tijd voor goed nieuws. Onze productiviteit is te vergroten door een impuls te geven aan leven lang ontwikkelen, het productiviteitsniveau van (midden- en klein)bedrijf te verbeteren en innovaties in de praktijk te brengen. Er geldt eigenlijk maar één adagium: samenwerken aan innovatiekracht en economische slagkracht door een intensieve kruisbestuiving tussen beroepsonderwijs, mkb, gemeentes en provincies. Het mkb, de motor van onze economie, is de cruciale spin in dit web. Dat moet én zelf de transities doorlopen én die transities mede mogelijk maken. Van het installeren van warmtepompen tot verregaande digitalisering in de zorg. Docenten, onderzoekers en studenten, dragen hun kennis en kunde bij. Door mkb-bedrijven te adviseren of prototypen te ontwerpen. Overheden kunnen ondersteunen en verbinden.

Gelukkig beginnen we niet op nul. De afgelopen tien jaar zijn er honderden publiek-private samenwerkingsverbanden (pps) opgericht. In het hele land zijn succesvolle netwerken ontstaan. De voorbeelden zijn legio.

Denk aan Brainport. Hét voorbeeld van waar een goed pps toe leidt. In de regio Eindhoven is rondom ASML een Europese ICT-hotspot ontstaan. Of wat te denken van FoodValley, het voedseltechnologienetwerk rondom Wageningen, wereldwijd toonaangevend op het gebied van voedselinnovatie. Maar denk ook aan minder bekende samenwerkingsverbanden als CIV Water, een innovatief kenniscentrum in de watersector in Leeuwarden. Of aan de Cleantech Regio in de stedendriehoek Apeldoorn – Zutphen – Deventer waar eendrachtig wordt gewerkt aan innovaties die de economie circulair en duurzaam maken.

Dit zijn een paar voorbeelden, maar de lijst is veel langer. In elke regio werken ondernemers, onderwijs en overheden intensief samen aan innovaties die Nederland verder brengen. Deze netwerken leggen verrassende kruisverbanden op het gebied van (om)scholing, innovatie en onderzoek. Natuurlijk zijn bij die pps’en ook de regionale overheden betrokken. Die zijn onontbeerlijk voor inbedding en afstemming van provinciale en gemeentelijke regelingen, ze zorgen voor verbinding en dragen kennis bij van nieuwe infrastructuren voor de arbeidsmarkt.

Het wiel is er al, uitvinden hoeft niet meer. Het zoveelste nieuwe idee gaat onze arbeidsmarkt niet repareren. Nog meer samenwerkingsverbanden en (subsidie)regelingen, pilots en proefballonnetjes werken eerder averechts, ze zorgen voor versnippering en verdunning. Investeren in bewezen modellen is en blijft de kortste weg naar succes. Voor mij is het glashelder: de tijd van vrijblijvend experimenteren is voorbij; opschalen en aanhaken is het devies!

Pieter Moerman is medeoprichter van Katapult, een netwerk van meer dan 450 samenwerkingsverbanden tussen onderwijs en bedrijfsleven, en directeur van het Platform Talent voor Technologie.