Jeugdbescherming moet van gemeenten naar rijk

Herijking van de jeugdbescherming is noodzakelijk. De verantwoordelijkheid hiervoor die nu bij gemeenten ligt, moet daar worden weggehaald. Uitsluitend het rijk moet hiervoor verantwoordelijk worden. Dit komt de rechtszekerheid en rechtsgelijkheid ten goede.

Geen tijdige hulp

Dat stelt de Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming (RSJ) in zijn dinsdag verschenen advies ‘Jeugdbescherming in de toekomst’. Dat is opgesteld in opdracht van het rijk en gemeentekoepel VNG. Rijk en gemeenten hebben samen een toekomstscenario gemaakt om de huidige problemen op te lossen. Zo krijgen kinderen en ouders nu niet op tijd en geen passende hulp. Ook wordt te weinig rekening gehouden met de omgeving (het gezin) waarin de kinderen opgroeien. De plannen van het rijk en de VNG gaan echter niet ver genoeg, stelt de RSJ. De voorstellen van rijk en VNG zijn niet het antwoord op de structurele problemen.

Gemeentelijke verschillen

Zo worden de wachtlijstproblematiek en de gemeentelijke verschillen in de uitvoering van de jeugdbescherming niet in de gezamenlijke toekomstplannen aangestipt, stelt de RSJ. Die problemen worden sinds 2019 al aangekaart in inspectierapporten over de jeugdbescherming. Recent luidden de Inspectie Gezondheidzorg en Jeugd (IGJ) en de Inspectie Justitie en Veiligheid (JenV) opnieuw de noodklok. Door een aantal structurele problemen blijft de jeugdbescherming onder druk staan, zo stelden zij. Er wordt niet goed bovenregionaal samengewerkt en gemeentelijke procedures (door verschillende manieren van inkoop en aanmeldprocedures) leiden ertoe dat passende hulp niet snel kan worden geboden. Het zware werk leidt tot personeelstekort, hoog ziekteverzuim en veel uitstroom.

Tekort financiën

De RSJ komt met vier aanbevelingen om de jeugdbescherming te herijken. Een daarvan is dat de minister voor Rechtsbescherming, of een ander bewindspersoon van het ministerie van Justitie en Veiligheid, verantwoordelijk moet worden voor het zogeheten gedwongen kader; de jeugdbescherming jeugdreclassering. De Raad hikt onder meer aan tegen de verschillen in uitvoering tussen gemeenten. Die kampen bovendien met een tekort aan financiën en deskundigheid. ‘Daar waar de overheid, door tussenkomst van een rechter, dwingend ingrijpt in het gezinsleven van burgers, past verantwoordelijkheid bij een minister van het ministerie van Justitie en Veiligheid’, stelt de RSJ. De minister kan niet alleen zorgen voor rechtszekerheid en rechtsgelijkheid, maar is ook ‘verantwoordelijk voor het tijdig initiëren van een maatregel, voor de kwaliteit bij de voorbereiding en het opleggen en het uitvoeren van jeugdbeschermingsmaatregelen.’

Niet buiten spel

Dit betekent niet dat gemeenten buiten spel worden gezet. De RSJ heeft gedeconcentreerde uitvoering voor ogen. 'Het zijn immers kinderen en gezinnen die in dorpen en wijken wonen en veelal ook anderszins wel bekend zijn bij de gemeente.’ Ook de verbinding met onder meer wonen, inkomen en zorg kan dan behouden blijven. Anders dan bij de decentralisatie van taken, blijft bij gedeconcentreerde uitvoering blijft de bewindspersoon verantwoordelijk voor de uitvoering. 

Landelijk tarief

'Het is een interessant advies dat aansluit bij onze eerdere oproep tot landelijke tarieven en een landelijk verantwoordingskader', stelt een woordvoerder van Jeugdzorg Nederland desgevraagd in en reactie. JZN deelt ook de probleemanalyse, maar wil de oplossing van de problemen niet te snel in een structuuroplossing zoeken. Met het overhevelen van de jeugdbescherming naar het rijk, zijn niet alle problemen voor de jongeren en hun gezinnen opgelost.