'Aanpassen wet thuiszorg niet nodig'

De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) is niet blij met het wetsvoorstel van het kabinet dat stelt dat een thuishulp in loondienst verplicht is als een cliënt dat wil. 'Wij zijn er niet van overtuigd dat een ingreep als deze nodig is voor de problemen die er zijn,' zegt Wim Kuiper van de VNG-directieraad. 'Waarschijnlijk leidt het aanpassen van de wet alleen tot onnodige kostenstijgingen. Het is volstrekt onduidelijk wat de juridische, financiële en uitvoeringstechnische gevolgen zijn van dit voorstel. Straks, maar ook nu. Moeten gemeenten die dit jaar aanbesteden er bijvoorbeeld rekening mee houden in hun bestekken?'

In dienst

Vorige week meldde PvdA-staatssecretaris Bussemaker van Volksgezondheid, Welzijn en Sport de Tweede Kamer dat ze de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) volgend jaar wil aanpassen. Mensen die thuiszorg hebben, krijgen recht op een gekwalificeerde hulp die in dienst is bij een thuiszorginstelling. Alleen als ze daar zelf voor kiezen, hoeven zij nog gebruik te maken van een alfahulp, die louter huishoudelijk werk doet. Momenteel heeft de cliënt die keuze niet en bepalen instellingen of ze een alfahulp of een thuiszorgmedewerker in loondienst naar mensen sturen.

Het kabinet wil hiermee de rechtspositie van thuiszorgmedewerkers veilig stellen. Thuiszorginstellingen zetten steeds vaker alfahulpen in omdat die goedkoper zijn. Veel thuiszorgmedewerkers zijn de afgelopen tijd gedwongen voor een alfahulpconstructie te kiezen. Instellingen die de thuiszorg onder de kostprijs bij de gemeente hebben geoffreerd, ontslaan uit financiële nood medewerkers om deze vervolgens weer in te huren als alfahulp.

Het kabinet wil verder de positie van cliënten versterken. Ze blijken nu vaak niet te weten dat ze bij een alfahulp zelf de werkgever van hun hulp zijn, of ze kunnen de verantwoordelijkheden die daarbij horen (zoals doorbetaling en vervanging regelen bij ziekte) niet aan. Thuiszorgkoepel Actiz is blij met het wetsvoorstel omdat het de mogelijkheid biedt mensen in dienst te houden. Maar ze waarschuwt wel dat het niet lukt met de huidige budgetten. 'Bij nieuwe aanbestedingen zullen instellingen ervoor moeten zorgen dat hun offertes niet te laag zijn,' zegt woordvoerder Marleen Scheurkogel. 'Maar contracten die al zijn afgesloten en in 2009 doorlopen zullen moeten worden herzien.'

Actiz wil dat gemeenten hun tarieven bijstellen. 'Als ze dat niet doen, redden instellingen het niet met hun budgetten en zijn ze alsnog gedwongen mensen te ontslaan,' aldus Scheurkogel. De VNG is sowieso niet van plan aan de oproep van Actiz gehoor te geven. 'Zoals het er nu voorstaat, gaan wij onze leden niet adviseren op de zaken vooruit te lopen,' zegt Kuiper. 'Laat er eerst maar eens een fatsoenlijk wetsvoorstel komen.' Overigens zijn er al wel gemeenten die noodlijdende zorgaanbieders tegemoetkomen door bijvoorbeeld indicaties te wijzigen.

Keuzevrijheid

Of mensen die nu een alfahulp hebben massaal zullen overstappen naar een hulp van de thuiszorginstelling, durft Marthijn Laterveer van de Landelijke Organisatie Cliëntenraden (LOC) niet te voorspellen. 'We hebben veel vragen en problemen over alfahulpen gekregen, dus we zijn blij dat mensen keuzevrijheid krijgen,' zegt hij. 'Maar voor veel mensen is hun alfahulp inmiddels een vertrouwde persoon geworden die ze niet meer kwijt willen. En dan zijn er natuurlijk ook cliënten die wel goed kunnen leven met de constructie.'

'Tarieven bijstellen mag niet'

De prijs waarvoor instellingen de gemeente thuiszorg leveren, mag volgens het aanbestedingsrecht in lopende contracten niet worden aangepast. Dat zegt bedrijfsjuriste Micka van Dorth van bureau NIC, dat overheden en publieke instellingen adviseert over inkoop en contractbeheer. Als het voorstel om de Wmo te wijzigen wordt aangenomen, wil de thuiszorgbranche dat gemeenten de tarieven van lopende contracten aanpassen. Anders zouden thuiszorginstellingen de duurder wordende zorg niet meer kunnen betalen. Het aanbestedingsrecht verbiedt dat, zegt Van Dorth. 'De prijs is bij aanbestedingen een belangrijk gunningscriterium en mag daarom in een bestaand contact niet worden gewijzigd. Als een gemeente tussentijds meer gaat betalen aan een zorgaanbieder, is dat oneerlijk ten opzichte van concurrerende zorgaanbieders die hoger hebben geoffreerd.'

Er zijn wel manieren om te voorkomen dat thuiszorginstellingen het faillissement in worden gejaagd, zegt Van Dorth. 'Als de regering de wet heeft veranderd, kunnen instellingen bij de rechter een beroep doen op onvoorziene omstandigheden en het contract met de gemeente laten ontbinden. Die kan dan een nieuwe aanbestedingsronde uitschrijven. Ook kunnen gemeente en zorgaanbieder in overleg besluiten het contract te ontbinden om tot een nieuwe aanbestedingsronde over te gaan. Gemeenten kunnen dan de kosten van de nieuwe aanbesteding verhalen op de thuiszorginstelling en dat zijn geen dramatische bedragen.'

De VNG vindt dat het rijk met geld over de brug moet komen als de thuiszorg als gevolg van de wetswijziging duurder wordt. Van Dorth: 'Het rijk kan in principe zoveel extra geld geven als het wil, maar zal ook moeten oppassen dat dit niet botst met de aanbestedingsregels. Gemeenten meer geld geven zodat zij hun zorgaanbieder meer kunnen betalen, komt nog steeds neer op oneerlijke concurrentie jegens voormalige meedingers.'