Bouwen voor senioren helpt starters

Tik-tok-tik-tok doet de pendule in de met eikenhouten meubels gevulde woonkamer van Gerda Sanders (79). Sanders woont sinds vorig jaar in een van de tien levensloopbestendige nieuwbouwhuisjes aan een doodlopend straatje in het Noord-Limburgse dorpje Heijen. 'Het zijn mooie huuskes', vindt ze en haar overbuurvrouw Bets Vinck (80), aangeschoven aan de keukentafel, knikt instemmend. Sanders woonde 50 jaar in een eengezinswoning een paar honderd meter verderop, waar haar twee dochters opgroeiden. Vinck woonde 56 jaar in een soortgelijk rijtjeshuis. De twee senioren kenden elkaar niet toen ze de nieuwbouwwoningen betrokken. 'We moesten maar afwachten of het klikte. Maar het klikte', zegt Sanders.

Sleutel

Senioren als Gerda Sanders en Bets Vinck hebben met doorstroming naar een andere woning een sleutel in handen om het schrijnende tekort op de woningmarkt efficiënt te verminderen. Die woningmarkt kookt momenteel droog; de wachtlijsten voor sociale huurwoningen zijn zó lang, de prijzen voor koopwoningen zó hoog, dat talloze woningzoekenden misgrijpen in de zoektocht naar een betaalbaar huis.

Gouden driehoek

Eerst even over dat tekort. Het ministerie van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening stelt dat er op dit moment 279.000 woningen te weinig zijn. Volgens Esther Geuting, directeur innovatie van adviesbureau Stec, is het tekort eigenlijk kleiner dan 279.000. 'De woningmarkt wordt sterk beïnvloed doordat mensen denken: ik moet nu instappen; er is een waardeperspectief. Dat maakt dat je een andere woning wil', relativeert ze de nood. Wat onverlet laat dat er veel meer gebouwd moet worden, benadrukt ze. En dan bij voorkeur in de 'gouden driehoek' van de woningmarkt: sociale huur, middenhuur en betaalbare koop.

Starters of gezin

Naast snel bouwen, wat in de praktijk lastig blijkt, kan de woningnood gelenigd worden door senioren te stimuleren te verhuizen naar een geschiktere woning. 'Nog geen 15% van de verhuisde personen in Nederland is ouder dan 55 jaar, terwijl de 55-plussers samen een derde van de bevolking zijn', constateert Platform31 in de uitgave Beter benutten bestaande woningbouw (2021). En dat terwijl veel senioren in een te grote woning wonen, die prima geschikt zou zijn voor starters of een gezin. Doorstromende senioren zouden jaarlijks 5.000 tot 10.000 woningen kunnen opleveren.

Stukje doorschuiven

Volgens Stec leidt een verhuizing van een oudere in totaal tot vijf verhuizingen: naast de oudere zelf zijn er in zijn of haar spoor gemiddeld vier huishoudens die vervolgens ook verhuizen. 'Iedereen kan een stukje doorschuiven en dus kunnen meer mensen kiezen in wat voor huis ze wonen en wordt de huidige woningvoorraad efficiënter gebruikt', legt Geuting uit.

Blinde vlek

Als het zo simpel is, waarom bouwen gemeenten dan niet meer seniorenwoningen? Geuting: 'De eerste beer op de weg is dat de gemeenteraad zegt: "We willen vooral bouwen voor jongeren, want dat is goed voor de vitaliteit van de kernen; ouderen wonen toch al prima en willen nooit verhuizen." Dat is onjuist. Ouderen willen verhuizen als er een goed aanbod is.' Nieuwbouw voor ouderen voegt via doorstroming starterswoningen toe. 'Dat is een blinde vlek. Gemeenteraadsleden, zeker in kleine kernen, denken: we jagen die laatste jongeren weg omdat er geen betaalbare woningen zijn.'

Leuk hofje

Daar komt bij dat het gemeentelijk grondbedrijf liever andere woningen bouwt dan levensloopgeschikte, want die laatste brengen minder op. 'Zeker als het grondgebonden is kost dat relatief veel meters en denken ze: ik kan daar efficiënter appartementen van maken of rijtjes', vertelt Geuting. Het leidt tot gedrag dat pennywise maar poundfoolish is, aldus de directeur innovatie. 'Ze hebben misschien een hogere opbrengst met andere woningen in plaats van levensloopgeschikte. Maar aan de andere kant vliegt dat geld er weer heel snel uit: gemeenten moeten bestaande woningen levensloopgeschikt maken met Wmo-gelden en zorgkosten hangen samen met wonen in je eigen woning. Terwijl in een leuk hofje ouderen meer voor elkaar doen. Dat scheelt enorm veel investering voor de gemeente.'

Traplift en steunen

Woningcorporatie Destion doet haar best om senioren in een passendere woning te krijgen, legt manager Mens en omgeving Diana Geene uit in het Destionkantoor in Gennep. 'Tot een paar jaar geleden was het beleid om woningen geschikt te maken voor senioren. Met een traplift en steunen en zo. Daar stappen we vanaf. We willen ze beschikbaar maken voor gezinnen.' Makkelijk is dat niet. De kleine woningcorporatie, met 2.500 woningen in de gemeenten Gennep, Bergen en Mook & Middelaar, richt zich vooral op bewoners die meer dan dertig jaar een eengezinswoning van de woningcorporatie huren. 100 tot 200 daarvan wonen in een te grote woning, schat Geene.

3.500 euro

Maar krijg die maar eens aan het verhuizen ... Verhuizen vraagt een hoop administratief geregel en dan staat ook nog eens de zolder vol spullen die uitgezocht moeten worden. 'Dat vinden ze lastig. Maar het grootste probleem is dat mensen er tegenop kijken om uit hun vertrouwde buurt te vertrekken.' Met voorrang voor senioren en een verhuisvergoeding van 3.500 euro als ze doorstromen naar een seniorenwoning probeert Destion de doorstroming op gang te krijgen.

Heimwee

Gerda Sanders en Bets Vinck zijn zeer content met hun nieuwe huis van Destion. Wel hadden ze veel moeite hun oude woning, waar ze zo lang gewoond hadden, achter te laten. 'Die plek, hè', verklaart Vinck. Ook al vertrokken haar buren een voor een of gingen ze dood, 'ik heb daar heel veel herinneringen. In de eerste weken hier kreeg ik last van heimwee. Ik had wel terug kunnen kruipen.' Sanders had zo mogelijk nog méér moeite met de omschakeling. 'Ik heb drie keer gezegd: schrap mij maar van de lijst, ik ga toch niet.' Vervolgens had Destion contact met Sanders' dochter, die haar moeder overtuigde om de stap toch te nemen.

Expliciet motief

Voor Vinck was plaats maken een expliciet motief om te verhuizen. 'Ja, je moet anderen een kans geven. Ze zitten zo om eengezinswoningen te springen.' Ze betreurt het dat zoveel seniore dorpsgenoten die in een eengezinswoning wonen in Heijen het hebben laten afweten. 'Er werd heel lang gezegd: er worden geen seniorenwoningen gebouwd. Nu worden ze gebouwd en komen ze niet.’

Lees het volledige verhaal in Binnenlands Bestuur nr. 10