Waterstaat in verbouw

Juryvoorzitter Hans Dijkstal stak de loftrompet over het resultaat van de omwenteling. In zijn vorige week verschenen boek Veranderend getij, Rijkswaterstaat in crisis schetst journalist Marcel Metze een heel ander beeld. Als de reorganisatie al niet is mislukt, dan is ze in zijn ogen toch zeker gepaard gegaan met dermate veel problemen en bijwerkingen, dat moeilijk kan worden beweerd dat de operatie alleen maar succesvol was.

Metze schreef het boek aanvankelijk in opdracht van Rijkswaterstaat. Na een via de rechter uitgevochten conflict over de inhoud, heeft hij het nu in eigen beheer uitgebracht. Enkele passages ‘die betrekking hebben op de persoonlijke levenssfeer van een aantal ambtenaren’ zijn aangepast, maar de rest is overeind gebleven. Metze beschrijft gedetailleerd hoe de reorganisatie bij Rijkswaterstaat tot stand is gekomen en welke complicaties zich hebben voorgedaan.

De operatie startte eind 2003 en duurde 4 jaar. Rijkswaterstaat kromp fors in en werd tevens omgevormd tot een strikt uitvoerend agentschap. De beleidsvorming werd overgeheveld naar het ministerie van Verkeer en Waterstaat. Belangrijk was verder dat Rijkswaterstaat meer ging uitbesteden, en een service- en publieksgerichte werkwijze nastreefde. Aan de reorganisatie viel niet te ontkomen. In zijn eerste week als directeur-generaal kreeg Keijts van toenmalig minister van Financiën Zalm te horen: ‘Jullie zijn te groot, jullie zijn te duur en jullie doen te veel zelf.’

Metze laat zien dat in diverse opzichten vooruitgang is geboekt. Het financieel beheer lijkt verbeterd en Rijkswaterstaat heeft aanzienlijk meer oog gekregen voor het publiek dan in het verleden het geval is geweest. De informatieborden bij wegwerkzaamheden en de invoering van een gratis landelijk informatienummer zijn hier concrete voorbeelden van. Toch zijn ook belangrijke kanttekeningen te plaatsen bij het resultaat van de reorganisatie.

Voorzitter Elco Brinkman van Bouwend Nederland spreekt in het boek bijvoorbeeld over ‘identiteitsverlies’ bij de ambtenaren: ‘De procedures, de wetgeving, de hele planologische inbedding van de infrastructuur, daar gaan ze nauwelijks meer over. Het zijn anderen die hun de normen opleggen.’ Volgens de Gelderse gedeputeerden Keereweer en Van Haaren leidt deze nieuwe werkwijze in de praktijk nogal eens tot verwarring en misverstanden. Daarom doet dit duo in het boek een poging om een oude discussie nieuw leven in te blazen: onderhouds-, beheers- en wellicht ook andere taken van Rijkswaterstaat zouden beter passen bij de provincies.

Doordat Metze toegang heeft gehad tot alle mogelijke documenten en personen binnen Rijkswaterstaat, geeft zijn boek een uniek inkijkje in het reorganisatieproces bij een grote overheidsdienst. Alleen al daarom is het de moeite van het lezen waard. Boudewijn Warbroek, redacteur Binnenlands Bestuur

Marcel Metze, Veranderend getij. Rijkswaterstaat in crisis, Balans, ISBN 789050189712, 326 pagina’s, € 19,50.