Voorlopig nog geen zicht op kleine onttrekkingen grondwater

Dat de waterschappen weinig zicht hebben op de kleine grondwateronttrekkingen door boeren en particulieren is al jaren bekend. Maar dit feit wordt nogmaals bevestigd door een onderzoek van tv-programma EenVandaag dat alle 21 waterschappen heeft aangeschreven. Zestien van hen hadden tot in elk geval deze zomer geen administratie van de duizenden kleine grondwateronttrekkingen die in hun gebieden plaatsvinden. Deze kennislacune bij de waterschappen is onderwerp van het politiek debat geworden, uit zorg over de periodes van droogte.

Geringe hoeveelheid, of niet?

EenVandaag citeert hydroloog Gé van den Eertwegh, eigenaar van adviesbureau KnowH2O, die stelt: 'Natuurlijk moet je grote onttrekkingen aanpakken, maar heel veel kleine maken samen een grote.' In een overzichtsrapport van de Unie van Waterschappen uit 2021 staat echter: 'Deze onttrekkingen onttrekken relatief een geringe hoeveelheid water en hebben in het algemeen een gering effect op de grondwaterstanden en aanwezige natuurwaarden. Daarom hebben waterschappen in hun verordeningen voor deze kleine onttrekkingen meestal geen vergunnings- of meldingsplicht opgenomen.'

Het gaat hier om grondwateronttrekkingen van maximaal tien kuub water, 'veelal bedoeld voor veedrenking en particuliere tuinen'. In Nederland zijn ongeveer honderdvijftig bedrijven actief die grondwaterputten voor particulieren boren.

In 2022 ontving de Tweede Kamer nog een ander rapport over onder meer de kleine grondwateronttrekkingen, opgesteld door adviesbureau Tauw, waarin hetzelfde stond: 'De criteria voor vrijgestelde kleine onttrekkingen zijn zodanig dat niet verwacht wordt dat deze tot een significant effect leiden, ook niet in cumulatie.' Wel bevatte het rapport het advies om deze vrijstelling voor kleine onttrekkingen af te schaffen in beschermingszones rond natuurgebieden.

Te grote inspanning?

Afgelopen mei besteedde minister Harbers van Infrastructuur en Waterstaat in een Kamerbrief aandacht aan de kwestie. Aanleiding destijds waren Kamervragen van Volt op basis van mediaberichten dat een landbouwlobby het vergunningsplichtig maken van kleine grondwateronttrekkingen had tegengehouden. Inderdaad tekenden belangenorganisatie LTO en het ministerie van Landbouw protest aan en heeft het ministerie van IenW hiernaar geluisterd. Maar Harbers meldde dat ook de Unie van Waterschappen opponent van de verplichting was, vanwege de 'grote inspanning' die dit van waterschappen zou vergen. Wel heeft Harbers besloten een meet- en registratiesysteem in te voeren.

Geschat wordt dat de kleine grondwateronttrekkingen oplopen tot 25 miljoen m³ in een normaal jaar en 50 miljoen m³ in een droog jaar. Ter vergelijking: het totaal aan grondwateronttrekkingen ligt in de buurt van 1,1 miljard m³ in een normaal jaar en 1,2 miljard m³ in een droog jaar. Als de schattingen kloppen, dan vormen de kleine grondwateronttrekkingen in een normaal jaar 2,27 procent van het geheel. 

Veel grotere spelers zijn de industrie (126,3 miljoen m³) en vooral de drinkwaterbedrijven (880,2 miljoen m³).

Zie hieronder het overzicht uit het rapport van de Unie van Waterschappen: