Oud gemeentehuis wijkt voor Duitse super

Het voormalig gemeentehuis van Ochten is niet meer. Slopers werkten het de afgelopen weken vakkundig tegen de vlakte. Waar nu een gat is, komt een straks een supermarkt.

Delftse school
Kobus van Ingen staat in het dorpscentrum van Ochten op een groot plein waarvan een derde part is omheind met hekwerk. Het hek staat om een grote, langwerpige kuil heen; een gat dat is achtergelaten door het voormalige gemeentehuis. Amateurhistoricus Van Ingen, aangesloten bij de Historische Kring Kesteren & Omstreken, wijst naar enkele huizen in de straat naar de dijk. ‘Stuk voor stuk Delftse school. Zoals het gemeentehuis zelf ook was. Dat maakte het tot een ensemble en daar heb je er in deze stijl niet veel van in Nederland. Deze sloop had nooit moeten gebeuren.’

Monumentenlijst
De gemeente Neder-Betuwe (23.000 inwoners), waar Ochten onder valt, telt zo’n 300 objecten die tot de Delftse School kunnen worden gerekend, veelal woningen. Daarvan staan een rijtje huizen en het gemeentehuis in Opheusden op de gemeentelijke monumentenlijst. En het oude gemeentehuis in Ochten, tot voor vijf jaar terug dan.

Tij keren
Van Ingen kent de motieven het te sloop: jongeren trekken weg, Ochten loopt leeg; een tij dat met een vernieuwd, meer geconcentreerd hart aan winkels en voorzieningen wellicht te keren is. Komt bij: er kwam maar geen koper voor het gemeentehuis dat sinds de herindeling in 2002 vooral leeg stond. Het pand begon te verkrotten en leegstand op zo’n plek wil je niet.

Aldi
Van Ingen vraagt zich af of het gemeentebestuur wel voldoende hard heeft getrokken aan verkoop. Er komt nu een Aldi. De Aldi had toch gekund waar nu het dorpshuis annex zalencentrum zit? Dat zit aan hetzelfde dorpsplein en maakt ook deel uit van het centrumplan. En dan het dorpshuis in het oude gemeentehuis. Van Ingen weet dat die variant meer had gekost. Maar: mag erfgoed misschien iets kosten? ‘Bovendien is dit een prominente plek voor enkele generaties bewoners geweest: ze zijn er getrouwd, hebben de kinderen er aangegeven.’

Bedenkelijke rol
Maar ook met werkgroep en een actie die ruim vijfhonderd handtekeningen opleverde, was geen poot aan de grond te krijgen in het gemeentehuis. Het college heeft wat hem betreft een bedenkelijke rol gespeeld. Toen de Aldi zich in 2011 meldde, hebben B en W de spoedprocedure ingezet om het gemeentehuis van de gemeentelijke monumentenlijst te halen. Zo kon de monumentencommissie worden gepasseerd, met Van Ingen als een van de leden. ‘Het argument was dat die niet meer bestond. Hoe kan dat? Wij zijn pas in 2013 opgeheven. Punt was gewoon dat wij negatief geadviseerd zouden hebben en bij de raad bezwaar zouden maken als het college dat advies naast zich had neergelegd. Dat wilde ze voorkomen, want dan was het in openbaarheid gekomen.’

Geen beschermde status
Eind 2012, toen het winkelconcentratieplan aan de raad werd voorgelegd, bleek het gemeentehuis tot veler verbazing ontdaan van beschermde status. De in allerijl opgerichte werkgroep vroeg de voorzieningenrechter in Arnhem om schorsing van het plan. ‘Daarbij maakten we een kapitale fout: we richten ons bezwaar tegen het college. Dat had de raad moeten zijn. Het verzoek werd niet ontvankelijk verklaard.’ Volgens wethouder Hans Keuken (SGP) bestond de monumentencommissie ‘formeel’ niet meer, toen het college in 2011 een ‘conform de gemeentelijke verordening een formeel juist besluit’ nam om het pand van de monumentenstatus te ontdoen. En hoefde het daaraan geen ruchtbaarheid te geven; het was in lijn met wat de gemeenteraad eerder had besloten.

Artikel-12-gemeente
De Aldi in het oude gemeentehuis onderbrengen, was volgens Keuken geen haalbare kaart, en de ‘vele’ pogingen die werden ondernomen om het dorpshuis/zalencentrum ernaartoe te verplaatsen, bleken volgens de wethouder tevergeefs. Moet je zoiets van waarde niet tegen elke prijs behouden, door er bijvoorbeeld sociaal-culturele voorzieningen in onder te brengen? ‘Dat is een mooie gedachte, maar ik heb te maken met de realiteit. We zijn verschillende jaren artikel-12-gemeente geweest en hebben te maken met forse bezuinigingen en reorganisaties. Ons personeel zat vanaf de herindeling in 2002 in porto-cabins, dus lag er de wens voor een vernieuwd, uitgebreid gemeentehuis in Opheusden op tafel. De financiering daarvan werd deels gedekt door de opbrengst van het oude gemeentehuis.’

Eerste deel van een serie over overbodige gemeentehuizen. Lees het hele artikel in Binnenlands Bestuur nr. 5 van deze week. (inlog)