Ontzorgen werkt beter dan zak geld bij verduurzaming

Het lukt woningeigenaren amper hun woning te verduurzamen zonder daarvoor extra kosten te maken, concludeerde het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) in Woonlastenneutraal koopwoningen verduurzamen. Toch moeten gemeenten niet beginnen met extra geld, aldus onderzoeker Frans Schilder. 

In Klimaatakkoord wordt ervan uitgegaan dat woningeigenaren zonder extra kosten (woonlastenneutraal) hun woningen energieneutraal kunnen maken. Met andere woorden: de maandelijkse aflossing van de verduurzamingslening mag niet hoger uitvallen zijn dan de energierekening. Dat dit nauwelijks mogelijk is, strookt niet met het beeld van campagnes die claimen dat energiebesparende maatregelen zichzelf terugverdienen. Volgens PBL-onderzoeker Frans Schilder is er een verschil tussen wat energiebesparende maatregelen theoretisch opbrengen en de praktijk. 'Wij zijn uitgegaan van feitelijke en niet van theoretische besparingen.'

 

Was u verbaasd over deze uitkomst?

'Nee, ik was in zekere zin positief verrast.'

 

U dacht dat het nog erger zou zijn?

'Ja, vanwege mijn eigen persoonlijke ervaring. Ik heb geprobeerd mijn huis te verduurzamen en dat kon financieel helemaal niet uit. Dat had alles te maken met het feit dat mijn energierekening destijds 100 euro was. Met 100 euro kun je weinig financieren. Als je een energierekening hebt van 160, 170, 180 euro, dan ziet zo'n financieel plaatje er ineens anders uit. Juist huishoudens met opgroeiende kinderen zitten toch wat hoger en dáár valt wel wat te verduurzamen, woonlastenneutraal.'

 

Alleen dat klein plukje van huishoudens met kinderen kan, als de rente niet hoger is dan 2 procent, woonlastenneutraal verduurzamen.

'Precies. Er is een klein plukje, maar van die huishoudens zijn er wel heel veel. Door dat volume kun je best een flinke slag maken. Als ik eens kijk naar mijn eigen rijtje ... dat zijn twaalf woningen. Daarvan zijn er vier met kleine kinderen en vier met oudere kinderen. Daar zullen er een paar bij zijn met wie je zou kunnen gaan praten.'

 

U gaat in uw rapport uit van verduurzamen van een tussenwoning. Gelden de conclusies alleen voor tussenwoningen?

'Dat is een beetje de vraag. Ik denk dat je het algemene beeld – het is onmogelijk om voor iedereen tegelijk het traject woonlastenneutraal te maken – over alle woningen van Nederland kunt trekken. Maar over waar precies de omslagpunten liggen, kun je op basis van dit rapport niks zeggen.'

 

Kunnen gemeenten iets doen zodat eigenaren sneller hun investeringen in duurzaamheid terugverdienen?

'Ja, het investeringsbedrag is fors en gemeenten kunnen bovenop rijkssubsidies extra subsidies verstrekken. Voor sommige huishoudens is het financieel al aantrekkelijk. Toch zien we weinig tempo. Gemeenten doen veel energiecoachingsgesprekken. Dat is het moment waarop ze kunnen vragen: "Wat zijn uw overwegingen om het te doen en wat zou u eventueel tegen kunnen houden?" Volg mensen in dat traject van verduurzaming en als ze afhaken, vraag door. Zo kun je grip krijgen op de vraag waarom mensen het, ondanks dat het niet leidt tot hogere woonlasten, toch niet doen. Als je er geld tegenaan gooit terwijl dat niet de belangrijkste drijfveer is, dan zit je gewoon geld weg te gooien. Het zou best kunnen dat 'gedoe' de belangrijkste reden is. Dan is de opgave om die mensen te ontzorgen. Daarom zou ik niet beginnen met extra geld. Wellicht bestaat dat beeld op gemeenteniveau al lang. Maar ik ken zulke studies nog niet.'

 

Ik lees ook over een vrijwillige erfpachtconstructie.

'Niet iedereen heeft 40.000 euro [het PBL gaat in het onderzoek uit van een investering van deze omvang] in zijn achterzak zitten. Sommige mensen hebben ruimte in hun hypotheek, maar soms is dat niet mogelijk. Er wordt gezocht naar alternatieven. Een van de gevonden vormen is de erfpachtconstructie waarbij je de grond verkoopt aan een ander en dan langzaam terugkoopt. Daarmee geef je een zekerheid af aan de geldschieter, maar ik durf niet te zeggen of de bank akkoord gaat dat je de grond los verkoopt.'

 

Is uw rapport een rapport dat tot pessimisme stemt?

'Kennelijk wel; we zijn er niet in geslaagd mensen het gevoel te geven dat het glas niet alleen half leeg maar ook half vol is. In mijn ogen is het een vrij positief verhaal in die zin dat er in ieder geval huishoudens zijn voor wie het financieel uitkan. Het wordt pas vervelend als je die op geen enkele manier aan de gang krijgt.'