Gemeenten en ondernemers boos over uitstel uitstootvrije zones

De veertien gemeenten die per 1 januari 2025 uitstootvrije zones willen invoeren, laten zich niet weerhouden door een meerderheid in de Tweede Kamer die uitstel wil. Ze geven aan dat ze doorgaan met de voorbereidingen voor zogeheten zero-emissiezones in hun stad, zeggen ze in een gezamenlijke verklaring. ‘We voelen ons daarin gesteund door alle reacties uit het bedrijfsleven.’

Gestandaardiseerde uitzondering

Een Kamermeerderheid wil ‘een landelijk gestandaardiseerde uitzondering’ voor alle ondernemers tot 2029. Regeringspartijen VVD, PVV en BBB vragen verantwoordelijk staatssecretaris Chris Jansen (Infrastructuur) dat te regelen. Doordat zij naar eigen zeggen de steun hebben van kleine rechtse partijen en DENK hebben ze NSC, dat anders over de kwestie denkt dan zijn coalitiepartners, voor een meerderheid niet nodig. Jansen zei vorige week nog dat hij te laat is om nog iets aan de ingangsdatum van 1 januari 2025 te veranderen.

Betrouwbare overheid

De veertien gemeenten zijn het niet eens met uitstel. De gemeenten werken hier al jarenlang samen met het Rijk en ondernemersverenigingen naartoe en willen een ‘betrouwbare overheid’ zijn, verklaren ze verder. Bovendien wijzen de steden erop dat de invoering van de zones zonder vervuilende vrachtwagens en bedrijfsauto's een gemeentelijke bevoegdheid is. ‘Het is vervelend dat er weer twijfel wordt gezaaid vanuit de landelijke politiek over de uitstootvrije zones en dat wordt voorgespiegeld of de invoering op het laatste moment landelijk kan worden tegengehouden. Voor ons is het nu het belangrijkst dat ondernemers duidelijkheid hebben en dat we als overheid betrouwbaar zijn richting hen.’

‘Als het kabinet alsnog besluit dit tegen te houden, zou dat een grote teleurstelling zijn’, zegt verantwoordelijk wethouder Eva Oosters van Utrecht. ‘We werken al jarenlang aan deze belangrijke stap richting een schonere en gezondere stad.’ Vanuit Tilburg reageert wethouder Bas van der Pol (stedelijke ontwikkeling en economie): ‘Het kabinet moet nog met een officiële reactie komen, voor ons staat echter vast dat we de eerste fase van de zero-emissiezone per 1 januari gaan invoeren.’

Dat geldt ook voor Zwolle, waarbij de gemeente zegt dat ze met ondernemers in gesprek is en 2025 ziet als ‘gezamenlijk leerjaar’. ‘We herkennen ook de zorgen die er spelen en we bieden veel ruimte voor maatwerk en tijd om (samen) oplossingen te vinden om de overstap te maken naar uitstootvrij vervoer’, zegt een woordvoerder.’

De uitstootvrije zones staan begin volgend jaar gepland in Gouda, Eindhoven, Assen, Amersfoort, Nijmegen, Maastricht, Zwolle, Delft, Utrecht, Den Haag, Tilburg, Leiden, Rotterdam en Amsterdam.

Politiek van zijn slechtste kant

Ook Ondernemend Nederland begrijpt niets van het voornemen van de Tweede Kamer om het weren van vervuilend verkeer in sommige binnensteden uit te stellen. ‘De politiek van zijn slechtste kant’ en ‘dit klopt gewoon niet’. ‘Veel ondernemers hebben zich al jarenlang voorbereid op de komst van de zero-emissiezones in de steden. Als de Tweede Kamer de invoering nu weer op de lange baan schuift, laat de politiek zich van zijn slechtste kant zien. Dat is volstrekt onbegrijpelijk en onwenselijk, want voor ondernemers die worstelen met de investering en meer tijd nodig hebben, is er al een overgangsregeling’, aldus voorzitter Doekle Terpstra van Techniek Nederland, waar onder anderen loodgieters bij zijn aangesloten.

Verkeerd signaal

Evofenedex, de ondernemersvereniging voor handel en logistiek, benadrukt dat voor veel ondernemers de datum van 1 januari helemaal geen harde overstapdatum was. 75 procent van de bestelauto's voldoet volgens hem al aan de voorwaarden om ook volgend jaar nog de binnensteden in te mogen. Andere ondernemers kunnen bijvoorbeeld uit financiële overwegingen nog uitstel aanvragen. ‘Dit is echt een heel verkeerd signaal. Dit uitstel treft ondernemers die juist wel hun best hebben gedaan. Straks gaan die ondernemers failliet, door mensen die claimen dat ze de overstap niet kunnen maken. Terwijl het hier al tien jaar over gaat en bijna niemand meer rijdt met een bus die op 1 januari al niet meer de binnensteden in zou mogen. Het klopt gewoon niet’, zegt Geert van Eijk, beleidsmedewerker bij Evofenedex.

Genoeg uitzonderingen

Branchevereniging Transport en Logistiek Nederland (TLN) baalt vooral van de nieuwe onduidelijkheid door het uitstel, slechts enkele maanden voor het ingaan van een al jaren geleden aangekondigd plan. ‘We hopen nog steeds dat het uitstel er niet van komt. Er zijn genoeg uitzonderingen en regelingen en veel ondernemers hebben al stappen gezet’, laat een woordvoerder weten, die voor een uitgebreidere reactie graag de daadwerkelijke stemming in de Tweede Kamer wil afwachten. Ook autobranchevereniging RAI en Natuur & Milieu keren zich tegen het dreigende uitstel.

Aantasting gemeentelijke autonomie

Dat een meerderheid in de Tweede Kamer uitstel wil voor het besluit van gemeenten om bedrijfswagens met uitlaatgassen te weren uit de binnenstad is vooral symboolpolitiek, vindt Nienke Onnen van Natuur & Milieu. ‘Deze actie is ook erg onnodig. Onder gemeenten zien we juist heel veel animo om zulke zones in te stellen.’

Onnen vindt het jammer dat de Tweede Kamer met deze houding lijnrecht tegenover de gemeenten gaat staan. In totaal hadden 29 gemeenten al gezegd dat ze zogenoemde 'zero-emissie zones' willen instellen, vertelt ze. Zulke zones houden in dat ondernemers met bestelbusjes en vrachtwagens van bedrijven niet meer met vieze uitlaatgassen de binnenstad in mogen. ‘Als het Rijk straks de gemeente 'overrulet', dan is dat echt een aantasting van de gemeentelijke autonomie.’

Natuur & Milieu zet zich al zo'n tien jaar in voor zero-emissiezones. ‘En vier jaar geleden hebben meerdere gemeenten al aangekondigd dat zulke zones er gaan komen’, zegt Onnen. De bedoeling is dat de luchtkwaliteit in de stad verbetert. Vrachtwagens en bestelbusjes vormen een kleiner deel van het totale aantal voertuigen in Nederland. ‘Maar ze hebben juist een relatief groot aandeel van de CO2-uitstoot. Dat komt omdat ze natuurlijk veel kilometers rijden’, aldus Onnen.

De milieuorganisatie vindt het daarom extra belangrijk dat deze voertuigen schoner worden. De bedoeling is dat eerst de meest vervuilende diesel uitgefaseerd wordt. Uiteindelijk zou alles elektrisch moeten worden. Als particulieren een bestelbusje hebben, kunnen ze een ontheffing aanvragen en hoeven ze zich dus niet te houden aan de zero-emissiezone. Onnen hoopt vooral dat uitstel geen afstel zal worden. ‘Voor inwoners van de binnenstad zou het een schonere lucht betekenen. Dit is voor iedereen belangrijk, maar zeker ook voor mensen met luchtwegproblemen of voor kinderen.’ Bovendien wijst ze erop dat een vermindering van de CO2-uitstoot noodzakelijk is om de klimaatdoelen te halen.

Timmermannen en bouwers opgelucht

De enigen die zich wel opgelucht tonen met het uitstel zijn timmermannen en bouwers. ‘Zo'n zero-emissiezone zou voor ons behoorlijk problematisch zijn, want 95 procent van ons werk is in de stad. We hebben tien bedrijfswagens die dagelijks de stad in gaan’, vertelt Jacco Jelier, directeur van een bouwbedrijf in Dordrecht met twintig werknemers.

Voor Jelier is overstappen op elektrische bedrijfswagens in ieder geval geen optie. ‘Ze hebben simpelweg niet genoeg kracht om onze zware aanhangwagens te trekken. Ook zijn de kosten veel te hoog en is de actieradius onvoldoende. We hebben werknemers die buiten Dordrecht wonen maar in de stad werken’, legt Jelier uit.

Een grotere, krachtigere elektrische bus zou het probleem volgens hem ook niet oplossen. ‘Dan krijg je weer gedoe met parkeren in de binnenstad. Zelfs in de woonwijken is parkeren al een probleem.’