Energiebedrijven willen investeringen in warmtenetten stoppen

De energiebedrijven zijn zwaar ontstemd over het voornemen van het ministerie van Economische Zaken om voortaan alleen gemeenten of andere publieke instanties zeggenschap te geven over de warmtenetten, die gebouwen verwarmen met de restwarmte van bijvoorbeeld fabrieken of elektriciteitscentrales. Als gevolg daarvan heeft energiebedrijf Vattenfall de aanleg van nieuwe warmtenetten voorlopig opgeschort. Ook breidt het bedrijf bestaande warmtenetten niet verder uit.

Meerderheidsbelang

Aanleiding is het voornemen van het ministerie van Economische Zaken om voortaan alleen gemeenten of andere publieke instanties zeggenschap te geven over die netwerken, die gebouwen verwarmen met de restwarmte van bijvoorbeeld fabrieken of elektriciteitscentrales. Minister Rob Jetten van Klimaat en Energie komt vrijdag 21 oktober met het voorstel om te zorgen dat de overheid een meerderheidsbelang krijgt in de warmtenetten. Zijn idee is dat er lokale energiebedrijven worden opgericht waar de overheid voor verantwoordelijk is, maar waar commerciële bedrijven ook in deelnemen.

Stappen zetten

Het steekt Vattenfall dat private partijen in dat scenario wel investeringen en financiële risico's moeten dragen, maar geen belangrijke beslissingen kunnen nemen. De onzekerheid over warmtenetten zou het ook moeilijker maken om uiterlijk in 2050 alle woningen van het gas af te hebben. ‘Gemeenten werken meestal met een termijn van maar vier jaar, terwijl wij voor investeringen in warmtenetten werken met periodes van twintig tot dertig jaar’, zegt een woordvoerster. ‘2050 klinkt heel ver weg, maar we moeten nu al stappen zetten.’ Ook pensioenbelegger PGGM is kritisch. ‘Met zijn voorgenomen warmtewet maakt de minister het heel moeilijk om onze maatschappelijke rol als investeerder in de Nederlandse energietransitie waar te maken.’

Betrouwbare partners

De gemeente Amsterdam staat achter het voornemen van het ministerie, aldus wethouder Zita Pels (Energietransitie). Ze zegt in gesprek te zijn met Vattenfall over hoe verder in de nabije en de verdere toekomst. ‘We gaan ervan uit dat energiebedrijven zich als betrouwbare partners tot het maximum inspannen om lopende en aangekondigde projecten, zowel in bestaande bouw als nieuwbouw, te beschermen.’ Verder kijkt de gemeente wat de gevolgen zijn voor Amsterdam. ‘We werken aan verschillende scenario's.’

Zwaar ontstemd

Branchegenoot Eneco is ook zwaar ontstemd over het plan om warmtenetten feitelijk te nationaliseren. Het bedrijf zegt per gebied te onderzoeken of warmtenetprojecten daar door kunnen gaan. Maar de overstap van aardgas naar warmtenetten in Den Haag is alvast onzeker geworden, waarschuwt het bedrijf. De gemeente Den Haag zegt dat het ‘echt prematuur’ van Eneco is om vooruit te lopen op een wet die nog niet is aangenomen. ‘We kunnen het ons niet permitteren vertraging op te lopen bij het minder afhankelijk worden van gas en het tegengaan van klimaatverandering.’

Achterstand

De Vereniging van Nederlandse Gemeenten vreest dat het stoppen van investeringen in warmtenetten de energietransitie op achterstand zal zetten. ‘Zonder de benodigde warmtenetten kunnen gemeenten huizen niet van het aardgas halen en blijven de inwoners zitten met een hoge energierekening. Terwijl we juist nu met zijn allen ondervinden hoe belangrijk het is om niet afhankelijk te zijn van aardgas’, aldus de VNG.

Andere rol

De vereniging is van mening dat samenwerken met de energiebedrijven onontbeerlijk zal blijven Maar gemeenten zijn wel verantwoordelijk voor het aardgasvrij maken van huizen en gebouwen. ‘Zij moeten, samen met inwoners, kunnen kiezen wie de warmtevoorziening organiseert in de wijk en erop toezien dat deze betaalbaar is. We zien daarbij een grote rol voor de warmtebedrijven, alleen in een andere rol dan zij vandaag de dag hebben.’ Want als nieuwe warmtenetten in private handen komen, moeten gemeente aan hun inwoners duidelijk maken dat zij niet kunnen sturen op wie de aanbieders van warmte worden en hoe hoog de energierekening gaat worden.

Overgangsperiode

Gemeenten moeten voor elke wijk en elke bewoner een keuze kunnen maken voor dat toekomstige energiesysteem, vindt de VNG. Zij subsidiëren nu immers de helft van de infrastructuur van de warmtebedrijven, zonder dat zij daar zeggenschap voor terugkrijgen. Na de invoering van de Warmtewet zouden de bestaande belangen van private partijen nog geruime tijd blijven bestaan. Gedurende een overgangsperiode van zeven jaar mogen de energiebedrijven nog warmtenetten aanleggen. Het recht om in dat gebied warmte te exploiteren blijft dan nog 30 jaar bestaan om de bedrijven in staat te stellen hun investering terug te verdienen.