Uitvoering slaat de klok

De speerpunten van PvdA-minister van Binnenlandse Zaken Guusje ter Horst zijn onveranderd: afslanking van de rijksoverheid, meer veiligheid(sgevoel) door effectiever optreden en verbetering van de veiligheidsorganisatie (landelijk netwerk veiligheidsregio’s), betere dienstverlening (minder bureaucratie), doorgaan met decentralisatie van taken en meer beleidsruimte voor gemeenten. Dat is duidelijk de intentie, maar de neiging om zelf het heft weer in handen te nemen, ligt altijd op de loer.

De oprichting van de programmadirectie Krachtig Bestuur door Ter Horst is daarvan het voorbeeld (zie ook pagina 18). De directie moet gemeenten helpen, maar tussen de regels door valt te lezen dat Binnenlandse Zaken meer greep wil op de decentrale overheden. En dat in het slechtste geval – gemeenten die niet presteren en niet bestuurskrachtig genoeg zijn – zonodig maar moeten worden samengevoegd. Terwijl de begroting normaal vol met bijzinnen staat, ontbreekt op dit zo gevoelige punt de cruciale mantra van het kabinet, namelijk dat herindeling alleen kan als dat ‘van onderop’ wordt gedragen. De wens om vanuit Den Haag het openbaar bestuur te dirigeren in plaats van optimaal te faciliteren, zit dus ook nog altijd in deze begroting van Binnenlandse Zaken verstopt.

Ook weinig tot geen nieuwe plannen in de ‘zachte’ portefeuilles. Welzijn, Jeugd en Gezin, integratie en wijkaanpak: het ademt allemaal de sfeer van uitwerken wat in gang is gezet. De Awbz wordt versoberd, het netwerk van de Centra voor Jeugd en Gezin wordt uitgebreid, wachtlijsten in de Jeugdzorg worden aangepakt, het elektronisch kinddossier moet er komen en de haperende inburgering krijgt wederom een injectie. Het kabinet is voor succes op deze beleidsterreinen voor het overgrote deel afhankelijk van wat ‘lagere’ overheden voor elkaar krijgen - geen comfortabele positie.

Ook op Justitiegebied geldt: geen verrassingen. De aanpak van de hoge recidivecijfers was al eerder gemeld, en dat de jeugdcriminaliteit zorgen baart is ook niet nieuw. Het vreemdelingenbeleid wordt gestroomlijnd en verder aangescherpt, en het kabinet onderneemt weer een poging werk te maken van uitzetting van uitgeprocedeerden en illegalen. Eergerelateerd- en huiselijk geweld krijgen, net als in de voorgaande jaren, weer ruimschoots aandacht, evenals discriminatie.

Op het gebied van de verommeling van het landschap, trekt minister Jacqueline Cramer (Vrom, PvdA) komend jaar nadrukkelijk ten strijde tegen de aanleg van bedrijventerreinen buiten de bebouwde kom. Voor het eerst legt ze concrete doelstellingen vast. Cramer kondigt aan ‘met elke provincie’ om de tafel te gaan om ‘harde afspraken’ te maken over de herstructurering van bestaande terreinen en de ontwikkeling van nieuwe bedrijfslocaties.

Op deze manier krijgt de rol van de provincie als ‘regisseur van de ruimtelijke ordening’, zoals Cramer die voor ogen heeft, weer een beetje meer inhoud. De minister meent dat de Nota Ruimte tot nu toe ‘vooral’ is uitgewerkt voor wat betreft het uitgangspunt ‘decentraal wat kan’. De hierbij horende zin ‘centraal wat moet’ heeft volgens Cramer nog te weinig aandacht gekregen.

De minister stelt in haar begroting dat met ingang van 2009 jaarlijks 1.000 tot 1.500 hectare bestaand bedrijventerrein op de schop gaat. Dit is een ambitieus streven. Volgens de laatst bekende cijfers (2006) werd in één jaar slechts 325 hectare bedrijventerrein geherstructureerd. Door enerzijds afspraken met provincies aan te kondigen en anderzijds concreet te benoemen hoeveel hectare bedrijventerrein moet worden aangepakt, kan eind volgend jaar de tussenbalans worden opgemaakt. Voor de minister wordt 2009 een cruciaal jaar.

Het milieubeleid van dezelfde minister Cramer krijgt de komende tijd vorm in de programma’s ‘Schoon en Zuinig’ en ‘Markten voor Duurzame Producten’. De klimaatakkoorden met provincies en gemeenten en de sectorovereenkomsten met het bedrijfsleven moeten nu uitmonden in concrete maatregelen. Het komt er volgens de minister nu op aan ‘meters te maken’, onder meer door in te zetten op (duurzame) biobrandstoffen, windenergie, demonstratieprojecten voor CO?-opslag en experimenten met energiezuinige nieuwbouw. Het rijk gaat in 2010 alles duurzaam inkopen; voor gemeenten ligt dat streefgetal op 75 procent. Provincies en waterschappen zullen dat jaar de helft van hun inkopen duurzaam moeten doen.

Het streven om Nederland schoner en zuiniger te maken past binnen de internationale afspraken over de terugdringing van broeikasgassen. Het kabinet neemt zich voor de uitstoot van CO? in 2020 ten opzichte van 1990 met 30 procent te hebben teruggebracht. Daarmee loopt Nederland flink voor de troepen uit; in Europees verband geldt een doelstelling van 20 procent minder.