Stedelijke regio’s hebben meerschalige NOVI nodig

De startnota NOVI stelt vier strategische opgaven centraal die de belangen van meerdere overheden raken. Voor stedelijke regio’s waar complexe opgaven en belangen samenkomen is een meerschalige integrale visie nodig. 

De NOVI kan zich hiertoe beperken. Voor de overige landsdelen zijn (samenwerkende) provincies en gemeenten heel goed in staat om zelfstandig omgevingsvisies op te stellen. De vier strategische opgaven komen samen in de belangrijkste economische kerngebieden. Het merendeel van de bevolking woont er en in die stedelijke regio’s wordt het grootste deel van de economische groei gerealiseerd. De bereikbaarheid en het woon- en leefklimaat staan er het meest onder druk. Wat betreft de energietransitie en klimaatdoelen kunnen in die kerngebieden de grootste klappen worden gemaakt. Een samenhangende benadering vraagt om een visie door de schaalniveaus heen.

Neem bijvoorbeeld de toekomst van Schiphol. De uitbreiding van Schiphol heeft belangrijke gevolgen voor de kwaliteit van de lokale leefomgeving. De startnota erkent dat internationale concurrentiekracht mede wordt bepaald door een goed woon- en leefklimaat, culturele voorzieningen, recreatie en toerisme. Hiervoor zijn provincies en gemeenten primair verantwoordelijk die ook afwegingen maken over de toekomst van de woningvoorraad. Ligt het dan niet voor de hand om voor Schiphol e.o. een visie te ontwikkelen waarin alle betrokken overheidspartijen hun belangen op elkaar afstemmen? Een aanpak waarin het Rijk eerst zijn visie neerlegt (weliswaar in dialoog met andere overheden) en op een later moment bestuursakkoorden sluit is ‘old school’. Het is veel effectiever om in de NOVI al tot een samenhangende visie te komen. Kost wat meer tijd, maar dan heb je ook wat.

De energietransitie is misschien wel de belangrijkste maatschappelijke opgave voor de komende decennia. De gebouwde omgeving, industrie en verkeer en vervoer zijn sectoren waar die transitie gestalte moet krijgen. Een samenhangende benadering is vooral nodig in de stedelijke regio’s, want op dat niveau komen belangen van rijk, provincie en gemeente (en markt) bij elkaar. Denk bijvoorbeeld aan de inzet van geothermie, warmte- en koudeopslag, restwarmte en ontwikkeling van warmtenetten. Welke scenario’s zijn dan denkbaar en hoe kunnen kosten, baten en milieugevolgen worden afgewogen? De energietransitie gaat ook gepaard met sociale dilemma’s. Hoe zijn betaalbare energiezuinige woningen te realiseren voor inkomens beneden modaal?

Op een landsdekkende strategische visie zit niemand te wachten. Dat is een oude planningbenadering. Door de NOVI te beperken tot een meerschalige samenhangende visie voor de economische kerngebieden kan ook de link worden gelegd met het internationale perspectief.

Peter van de Laak