Slag om het IJmeer

Kijk nou toch wat een mooi uitzicht’, zegt bestuurslid Manja Verhorst (60) van actiegroep de Kwade Zwaan. Met dorpsgenoot Soenini Kasanmoentalib (59) staat ze op de dijk van Uitdam. Ze kijken voor zich uit. Hun dorpje is tegen de voormalige Zuiderzeedijk aangebouwd. Tegenwoordig heet dit water het IJmeer.

 

De zon schijnt op de golven en even verderop gillen de ganzen tegen elkaar. ‘In de verte kun je de windmolens van Almere al zien. En kijk in de richting van Amsterdam, daar rukt IJburg al op’, zegt Verhorst. Ze wijst naar de Amsterdamse nieuwbouwwijk die gebouwd wordt op opgespoten eilanden. ‘Wij willen niet dat Almere ook buitendijks bouwt. Achter hun dijken is nog genoeg ruimte’, meent Kasanmoentalib.

 

De vrouwen van de Kwade Zwaan laten het er niet bij zitten. Tot nu toe haalden ze 7500 handtekeningen op van bezorgde bewoners uit het Waterland - en de rest van Nederland. ‘Het is hier een beschermd natuurgebied waar Amsterdammers tot rust kunnen komen. Je kunt hier genieten van de open ruimte. Dit maak je toch niet zomaar kapot?’

 

Uitzicht of niet, de noordelijke Randstad heeft al decennialang een groot tekort aan woningen. Zo neemt het aantal mensen dat in deze regio wil wonen alsmaar toe en raken Amsterdam en zijn buurgemeenten langzamerhand volgebouwd. Met het oog op bevolkingsgroei heeft het Rijk besloten dat er zo’n 60 duizend extra huizen moeten komen. En om groene plekken zoals het Groene Hart en het Waterland te ontzien, kan er worden gebouwd in Almere.

 

Kustlijn

 

‘We willen graag een kwalitatief betere stad ontwikkelen en een extra verbinding naar Amsterdam’, licht wethouder Adri Duivesteijn (PvdA) van Almere toe. In 2007 stemde zijn gemeente in met het idee van het Rijk voor duizenden extra woningen. Met deze rijksvraag ging Almere in overleg met bestuurders uit de regio om een structuurvisie te maken. Daaruit kwamen drie groeivarianten voort waarover de gemeenteraad zijn standpunt kon bepalen.

 

‘De raad heeft unaniem gekozen voor het visiedocument Almere Waterstad Plus. In deze variant komt met de bouw van 25 duizend woningen het accent te liggen op de westkant van de stad, daarmee verankerd aan de Metropoolregio Amsterdam. Nog eens 20 duizend woningen komen aan de oostkant in een groen woonmilieu’, zegt Duivesteijn. Verder voorziet dit plan in de ontwikkeling van buitendijks bouwen in het IJmeer met tienduizenden woningen. Duivesteijn vindt het meer een fantastische bouwlocatie. ‘Het kan natuurlijk niet zo zijn dat we onze 42 kilometer lange kustlijn niet gebruiken.’

 

Expansiedrift

 

Vlak voor de kust bij Almere dobberen Ad Schulp (53), Charles van Wiss (57) en Philip Hamers (72) in hun motorboot. De heren zijn lid van de Bewonersvereniging Muiden en Muiderberg (BVMM). Ze genieten van de zon en het weidse water. ‘Dit meer is een diamant van de Randstad. Dat ga je toch niet bebouwen? Dat is ondenkbaar’, zegt stuurman Schulp tegen zijn dorpsgenoten. De twee anderen hebben ieder een glas witte wijn in de hand.

 

Van Wiss is voorzitter van actiegroep. Hij kijkt om en ziet drie nieuwbouwflats die uitsteken boven de dijk van Almere. ‘Dat zijn de eerste voortekenen van de expansiedrift van Almere. Het is horizonvervuiling. Je ruilt straks een waardevol landschap in voor een verstedelijkt gebied’, meent hij. De drie moeten niets hebben van het visiedocument Waterstad Plus. ‘We geloven wel dat er woningen en snelwegen moeten komen, maar dan niet hier.’ Hij heft zijn glas. ‘Op het IJmeer’, zeggen ze in koor.

 

BVMM is niet de enige organisatie die tegen Waterstad Plus is. ‘We vinden dat deze ruimte open moet blijven voor iedereen in de regio’, zegt campagneleider ruimte en landschap Klaas Bruinissen van Milieudefensie. Hij stelt dat het IJmeer een Natura 2000 gebied is, waar vogels volgens Europese regelgeving worden beschermd.

 

‘Europa zegt dat je in zo’n gebied geen activiteiten mag ontplooien die significante negatieve effecten hebben op de natuurdoelen. Als je toch wilt bouwen, dan moet er een groot maatschappelijk belang zijn’, legt Bruinissen uit. Volgens hem heeft Almere wel een alternatief. ‘De stad kan al zijn woningen binnendijks bouwen. Daar is Flevoland immers voor aangelegd.’

 

Milieudefensie krijgt steun van burgemeester Ed Jongmans van de gemeente Waterland (CDA). ‘We worden verrast door de geluiden die worden geuit om het meer te bebouwen. We schrikken van de varianten die we daarbij zien’, vertelt hij. Jongmans is het met Milieudefensie eens dat Almere ook alleen binnendijks kan bouwen. ‘Daarnaast zien we in dat Almere een groot infrastructureel probleem heeft. Er moet een oplossing komen. Maar een brug over het IJmeer is geen optie.’

 

Golden Gate

 

Almere heeft al jaren een verkeersprobleem. De meeste bewoners werken namelijk in Amsterdam en gaan met de auto naar het werk. Momenteel is de Hollandse brug over het Gooimeer de enige verbinding met de hoofdstad. Bijna iedere dag staat er een file van meer dan vijftien kilometer. Ook zitten de treinen in de spitsuren overvol.

 

Het Almeerse gemeenteraadslid Johan van der Kroef (CDA) wil af van het verkeersinfarct en is een handtekeningenactie begonnen voor de bouw van een grotere brug. ‘Het moet een mooie Golden Gate-achtige brug worden. Die geeft een verrijking aan het landschap. Bovendien heeft het meer symboliek dan een tunnel. De brug verbindt onze steden’, vertelt de politicus. Van der Kroef kijkt ook naar het openbaar vervoer. ‘Als we een grote stad worden met 350 duizend inwoners, dan is de huidige treinverbinding niet meer voldoende. Het is dan ideaal om mensen via de IJmeerbrug te vervoeren.’

 

Maar door de Schaalsprong ontstaan er waarschijnlijk meer mogelijkheden. Momenteel ligt Almere tussen waterrijke natuurgebieden. De stad is daar blij mee, maar wil die gebieden beter benutten. Volgens wethouder Adri Duivesteijn kan de ecologische kwaliteit van het IJmeer alleen maar verbeteren. ‘Het IJmeer is door de slibproblematiek een ecologische ramp. Met de stuurgroep Toekomstvisie IJmeer Markermeer bekijken wij hoe we kunnen komen tot ecologisch herstel’, aldus de PvdA-wethouder.

 

Door wooneilanden in het IJmeer te bouwen, ontstaan wetlands. Dit kunnen oermoerassen worden of broedgebieden voor vogels. Tevens kunnen de eilanden aansluiten op het natuurgebied de Oostvaardersplassen. ‘We werken samen met Natuurmonumenten en Stichting Wetlands aan dit soort oplossingen’, aldus Duivesteijn.

 

Hij is echter ontevreden over Milieudefensie. ‘Zij zijn tegen en willen niet overleggen. Ze willen belangrijke open ruimtes behouden en Almere als een soort dumpplaats voor woningbouw gebruiken. Die bouw mag ook niet eens zichtbaar zijn aan het IJmeer. De Almeerders zijn daar de dupe van. Zij moeten iedere dag in de file staan. Ik heb Milieudefensie trouwens nog nooit zien protesteren voor minder files.’

 

Botenprotest

 

Volgens Milieudefensie zal Almere er alles aan doen om de open ruimte en weidsheid kapot te maken. ‘Ze willen het meer inderdaad ecologisch heel sterk maken zodat bouwactiviteiten geen significant negatief effect hebben. Dat moeten ze ook doen om te voldoen aan Europese regelgeving. Maar het is nog helemaal niet zeker of je het meer wel binnen een paar jaar milieuvriendelijker kunt maken. Niemand weet of dit in de praktijk gaat werken’, meent Bruinissen.

 

In oktober neemt de regering een standpunt in over de uitbreidingsplannen. Milieudefensie denkt dat de kans groot is dat het visiedocument Waterstad Plus door de regering wordt overgenomen. ‘Daarna moet de Tweede Kamer zich erover uitspreken. We willen de politiek zoveel mogelijk beïnvloeden. Daar zijn we nu al mee bezig.’ Verder probeert Milieudefensie bewoners en bestuurders uit de regio aan zijn kant te krijgen. Ludieke acties volgen nog. ‘Met een botenprotest op het IJmeer willen we Den Haag wakker schudden.’

 

De zon schijnt nog steeds op het gras van de voormalige Zuiderzeedijk van Uitdam. Manja Verhorst van actiegroep de Kwade Zwaan tuurt over het uitgestrekte meer. Ze zweert dat ze er alles aan zal doen om de plannen te voorkomen. ‘Wij doen het voor toekomstige generaties. Desnoods gaan we naar de Raad van State. We zijn bereid om tot het gaatje te gaan.’

 

Schaalsprong Almere

 

Almere werd bijna veertig jaar geleden gesticht om te voorzien aan de woonbehoefte van met name Amsterdammers. Zo groeide de stad van 52 bewoners in 1970 naar ruim 185 duizend inwoners in 2008. In en rondom Almere is nog ruimte genoeg om uit te breiden. Daarom heeft het Rijk aan Almere gevraagd om in de komende twintig jaar fors te groeien. Het inwoneraantal klimt dan tot circa 350 duizend.

 

Amsterdam: doe maar een tunnel

 

Voor de Amsterdamse wethouder Maarten van Poelgeest (Ruimtelijke Ordening, GroenLinks) is buitendijks bouwen bij Almere bespreekbaar. ‘Amsterdam is niet bij voorbaat tegen de uitbreiding.’ Wel koppelt hij het bouwen aan miljardeninvesteringen voor natuurverbetering. ‘Verder is een goede ov-verbinding tussen Amsterdam en Almere noodzakelijk. Een tunnel heeft dan onze voorkeur.’

 

 

Planning bouw IJmeer

 

2007  Het Rijk en Almere spreken af dat er in Almere 60 duizend extra woningen komen.

 

Maart 2009  De gemeenteraad van Almere gaat akkoord met het plan Waterstad Plus: 40 duizend nieuwe woningen in de Flevopolder en 15 duizend huizen in het IJmeer.

 

Oktober 2009  Het kabinet bepaalt standpunt en informeert de Tweede Kamer.

 

Uiterlijk juli 2010  De Tweede Kamer neemt een definitief besluit.

 

2010-2012  Het ministerie van VROM ontwikkelt een nieuw bestemmingsplan voor de noordelijke Randstad. Tegenstanders kunnen in beroep bij de Raad van State.

 

2012 en verder  De Raad van State doet uitspraak. Als het bestemmingsplan wordt vernietigd, dan kunnen de overheden in de herkansing. Hetzelfde geldt voor de aanvraag van bepaalde bouwvergunningen.

 

2014 en verder  De plannen moeten voldoen aan de EU-regelgeving (zoals de Vogel- en Habitatrichtlijn). Als er niet aan de EU-regeling wordt voldaan, kan Nederland door de Europese Commissie worden gedwongen tot aanpassing.