Rokers verkassen naar de stoep

Gemeenten kijken de kat uit de boom bij de handhaving van het rookverbod dat op 1 juli ingaat. In de Tabakswet is de Voedsel en Waren Autoriteit (VWA) aangewezen als handhaver van het rookverbod. Bij die instantie hebben zich nog geen gemeenten gemeld die grote problemen verwachten, zegt Boudewijn Kustner, product manager levensmiddelen en genotsmiddelen bij de VWA.

Bij de cafés op straat ontstaan wel mogelijke problemen. Mensen die vanaf volgende maand niet meer in cafés mogen roken, kunnen daar geluidsoverlast en vervuiling veroorzaken. Dat blijkt uit onder meer uit een via Het Parool uitgelekt rapport van het Instituut voor Veiligheid en Crisismanagement (COT). De uitkomsten maken deel uit van een breder onderzoek naar de veiligheidsituatie van het Amsterdamse centrum, dat naar verwachting pas na de zomer openbaar wordt.

In een recente brief aan de Amsterdamse horecaondernemers schrijven burgemeester Cohen en de plaatselijke Koninklijk Horeca Nederland (KHN)-voorzitter Hermanides ook dat het rookverbod tot overlast op straat kan leiden. Daartoe valt volgens hen naast geluidsoverlast verkeershinder en het blokkeren van toegangen van nabijgelegen woningen.

Cohen en Hermanides wijzen erop dat ondernemers verantwoordelijk zijn voor de orde en rust in de directe omgeving van hun bedrijf en dat ze ‘er alles aan moeten doen om overlast te vermijden’. Als de overlast toch groot is, wordt het een zaak voor de gemeenten. Die zijn immers verantwoordelijk voor de openbare ruimte. Ton Boon, woordvoerder van het stadsdeel Centrum Amsterdam, zegt dat eventuele overlast ‘via de normale weg’ wordt aangepakt.

Deze reacties krijgt de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) vaker, aldus een woordvoerster. Volgens haar hebben gemeenten voldoende instrumenten in handen om op te treden tegen overlast. Zo kunnen burgemeesters bijvoorbeeld een samenscholingsverbod opleggen.

Pas als bestaande maatregelen geen uitkomst bieden, zal er worden gekeken naar nieuwe of aanvullende regelgeving. De meeste gemeenten laten het rookverbod rustig op zich afkomen. Niet alleen omdat de handhaving in handen ligt van de VWA, maar ook omdat ervaringen uit het buitenland goede hoop bieden dat het rookverbod weinig problemen zal veroorzaken. Kustner constateerde dat het in Ierland, waar het rookverbod al eerder is ingevoerd, ‘eigenlijk heel goed’ gaat.

Toch is het niet zo dat gemeenten helemaal achterover leunen. De gemeente Maastricht zal er bijvoorbeeld extra alert op zijn dat mensen die buiten roken er niet bij drinken. Daar hebben ze in Maastricht namelijk terrassen voor, laat een woordvoerder weten. ‘En terrassen zijn om op te zitten.’ Als de temperatuur gaat dalen wil Maastricht geen luifels, afdakjes of andere uitbouwsels waar rokers onder kunnen staan. In Amsterdam moeten ondernemers tijdig een vergunning aanvragen als ze hun zaak willen uit- dan wel verbouwen, bijvoorbeeld voor een speciale rookruimte. In het centrum van Amsterdam moet onder meer rekening gehouden worden met het beschermde stadsgezicht, en beperkingen op reclame en uithangborden. Kustner zag in Ierland wel veel afdakjes en binnenplaatsen voor rokers.

Ontzien

Wel maken sommige gemeenten en Horeca Nederland zich zorgen over de wijze waarop de VWA gaat controleren. ‘We hopen niet dat controleurs van de VWA bij het eerste sigaretje dat ze ruiken een boete zullen uitdelen’, zegt Martin Warmerdam van KHN. Die zorg is ongegrond, verzekert Kustner. ‘We zullen niet als een olifant door de porseleinkast gaan.’ Ondernemers die ‘het goed proberen, maar gedupeerd worden door een paar kwaadwillende rokers’ worden in de beginperiode ontzien. Op de eerste overtreding staat normaal gesproken een boete van 300 euro. Bij herhaalde overtredingen kan dat bedrag oplopen tot 2400 euro.

Vorige week donderdag lichtte Boudewijn Kustner op een bijeenkomst van de VNG aan een groep ambtenaren uit diverse gemeenten toe hoe de VWA gaat controleren. Naast de teams die gespecialiseerd zijn in alcohol en tabak, bestaande uit ongeveer honderd man, zullen de komende maanden ook de ‘normale’ controleurs gaan toezien op het rookverbod. ‘Als iemand voor een voedselcontrole komt, neemt hij ook meteen het rookverbod mee’, zegt Kustner. Daardoor zullen er in allerlei soorten horecagelegenheden, dus bijvoorbeeld ook sportkantines, ‘duizenden extra controles’ worden gehouden. Na een aantal maanden wordt geanalyseerd welke sectoren achterlopen. Daarvoor zal de VWA dan maatwerk gaan bieden.

In tegenstelling tot de gemeenten maken cafés zich wel druk over het rookverbod. Vooral de wat kleinere cafés vrezen dat klanten na 1 juli weg blijven. Sommige ondernemers zijn zelfs bang de deuren te moeten sluiten. Kustner begrijpt de zorg van de café-uitbaters, ook in Ierland werden de kleine (plattelands-) kroegen het hardst getroffen door het rookverbod.

‘Het gaat om kroegjes die nu op het bestaansminimum zitten. Voor hen kan het rookverbod de druppel zijn.’ Maar misschien zijn dat soort kroegjes wel uit de tijd, zegt Kustner. En in de huidige tijd is nu eenmaal steeds minder plek voor de roker. ‘De samenleving is rijp voor het rookverbod.’