Power to the people

Het kabinet wil experimenteren met het right to bid: het recht van burgerinitiatieven om maatschappelijk vastgoed te kopen. Zo'n recht zou een opsteker zijn voor wijkbewoners, die het nu alleen na veel hangen en wurgen lukt om collectief een buurthuis of een buurttuin over te nemen.

Troosteloos

Het oogt troosteloos, het donkergrijze dak van de Hofbogen, een lintachtig bouwwerk van zes meter breed en vijf meter hoog, dat zich krap twee kilometer door Rotterdam slingert. Tot 2010 reden er nog treinen over. Op YouTube staat een filmpje van RTV Rijnmond waarop bestuurslid Piet Vollaard van De Hofbogen coöperatie over het dak loopt en vertelt over de groene droom van de coöperatie.

Verschillende eigenaren

Al jaren snakt de buurt ernaar dat de streep bitumen wordt omgetoverd in een groen stadspark, maar de onderkant van het gebouw – met daarin bedrijfjes, ateliers en horeca – en het dak zijn in handen van verschillende eigenaren. Het gebouw gaat als geheel in de verkoop, maar de gemeente wil pas aan het groene dak beginnen als het object in handen van een nieuwe eigenaar. 'Daarom hebben wij anderhalve week geleden gezegd: als jullie het niet doen, dan gaan wij een bod doen op het hele object', vertelt Vollaard aan de telefoon.

Niet zo ingewikkeld
Vele miljoenen zijn nodig, maar dat hoeft de aankoop niet in de weg te staan, meent Vollaard. 'Je rekent de huuropbrengst uit, laat er een factor op los en dan weet je wat de marktwaarde is. Dat is niet zo ingewikkeld. Als coöperatie kunnen we dan op zoek gaan naar een maatschappelijk investeringsfonds.' Er heeft zich zelfs al een fonds gemeld om eens te praten, aldus Vollaard. 'Ik zei: wacht even, we bestaan nog niet. We zijn nog in oprichting.'

Eerste recht

Het Rotterdamse initiatief sluit aan op de steeds luider klinkende roep om werk te maken van buurtrechten, zoals het right to bid. Dit recht is zelfs, onder de vlag van 'vernieuwing openbaar bestuur', beland in het regeerakkoord. Daarin staat dat het kabinet 'samen met enkele gemeenten (gaat) experimenteren met een recht op overname, waarbij lokale verenigingen of buurtbewoners het eerste recht krijgen om maatschappelijke voorzieningen over te nemen en de bijbehorende functie voort te zetten.' Het kan gaan om een gebouw of een stuk land dat waarde heeft voor de gemeenschap, zoals een buurthuis, park, zwembad, bibliotheek of café.

Voorrangsrecht

Nisco Dubbelboer heeft twee jaar lang onderzoek gedaan naar burgerinitiatieven zoals het verwerven van maatschappelijk vastgoed. 'Dan kom je al heel snel bij het right to bid terecht. Dat is uit Engeland komen overwaaien,' vertelt Dubbelboer, die directeur is van Agora Europa. In Nederland heeft hij dit voorrangsrecht nog nergens aangetroffen. 'Het is meer van: het staat al zo lang leeg en de bewoners willen wat. Dan moeten we dat maar honoreren', vertelt hij. 'Terwijl een echt right to bid erom gaat dat bewoners, als er maatschappelijk vastgoed vrij is, als eerste aan zet zijn om daarvoor plannen te ontwikkelen.'

Mooie voorbeelden

Als het bewoners al lukt om een lapje grond of een gebouw aan te kopen, dan is dat nu nog doorgaans na veel hangen en wurgen. 'Het gebeurt heel vaak dat een gebouw leegstaat en dat bewoners zich daaraan ergeren omdat het verwaarloosd wordt', schetst Dubbelboer. 'De gemeente wil het liefst verkopen aan een goedbetalende partij en die laat dat dus een beetje gebeuren.' Toch ziet hij mooie voorbeelden waarin het de buurt lukt een gemeenschapsvoorziening te verwerven, zoals buurthuis De Geus in Hilversum en de Meevaart in Amsterdam-Oost. 'Daar werkt de gemeente redelijk mee', maar ook dan is het 'een heel taai

gevecht.'

Spelregels maken
'Het hangt ook af van welk bestuur er op dat moment is', vult Kristel Jeuring van LSA, een landelijk netwerk van actieve bewonersverenigingen, aan. 'Is er de wil vanuit de ambtenarij, maar ook vanuit het college, om hier iets mee te gaan doen? Als dat niet zo is, kun je het wel vergeten.' Daarom is Jeuring blij met de aandacht in het regeerakkoord, ook al moet het recht om maatschappelijk belangrijke plekken voor de buurt te behouden nog wel handen en voeten krijgen. 'Als we nú met zijn allen bepalen dat het heel belangrijk is dat zulke plekken voor de buurt bewaard blijven, dan moeten we ook een aantal spelregels maken waardoor bewoners er mee aan de slag kunnen, ongeacht de kleur van het moment.'

Lees het hele verhaal over het right to bid deze week in BB24 (inlog)