Raad van State wijst afkapgrens voor stikstof toch niet af

Het was een uitspraak van de Raad van de State waar veel mensen met angst en beven, of juist met grote vreugde, op zaten te wachten: is de afkapgrens van 25 kilometer voor het maken van stikstofberekeningen houdbaar? Velen dachten van niet. Juristen vermoedden alom dat de hoogste bestuursrechter een eind zou maken aan de afkapgrens die sinds begin vorig jaar geldt.

De verrassing is daarom groot dat de Raad de afkapgrens alsnog wil behouden. De reden is de te grote wetenschappelijke onzekerheid over de omvang van stikstofdeposities buiten die 25 kilometer. De uitspraak van de bestuursrechters is het gevolg van een procedure die onder andere milieugroep MOB had aangespannen tegen het doortrekken van de snelweg A15 naar de A12.

Onzekerheid

'Elk rekenmodel heeft een grens waarbuiten het geen wetenschappelijke betrouwbare uitspraken meer kan doen', schrijft de Raad in zijn uitspraak. 'Dat wil zeggen dat daarbuiten te onzeker is of de berekening nog overeenkomt met de werkelijkheid. De minister heeft met onderzoeken van onder meer het RIVM en TNO overtuigend gemotiveerd dat de maximale afstand waarbinnen voor een individueel project nog die wetenschappelijke betrouwbare stikstofberekeningen kunnen worden gedaan, 25 kilometer is.'

Behalve de zaak van de A15 lagen nog tientallen, zo niet meer dan honderd, zaken bij de Raad van State te wachten op de uitspraak van woensdag. Los van MOB hebben ook andere milieugroepen in het kader van allerlei projecten gewezen op de onhoudbaarheid van de afkapgrens. Voor die projecten betekent dit oordeel dat de ecologische onderbouwing niet hoeft te worden overgedaan.

Volgens MOB-jurist Valentijn Wösten zou de afwijzing van de afkapgrens door de Raad nog grotere consequenties hebben voor het verlenen van vergunningen dan de Porthos-uitspraak van eind vorig jaar. Toen werd de bouwvrijstelling geschrapt, die het tot dan toe mogelijk had gemaakt om de bouwfase van een project buiten de stikstofberekeningen te laten.

Verbaasd

Ook Ralph Frins, universitair hoofddocent omgevingsrecht aan Tilburg University, is verrast door de uitspraak van de Raad van State. Die verbazing proeft hij eveneens bij collega's. Tegelijkertijd vermoedt hij dat het oordeel niet ongunstig is voor het oplossen van de stikstofproblematiek. 'Deze 'opsteker' moet een stimulans zijn om nu serieus door te pakken voor wat het reduceren van de stikstofemissie en -depositie betreft', zegt hij. 'Als de Raad van State vandaag wéér een negatieve uitspraak had gedaan, had dat wederom verstrekkende gevolgen gehad voor ontwikkelend Nederland en dat draagt zeker niet bij aan het draagvlak dat voor die reductieopgave nodig is.'

'De Raad van State wijst er in zijn uitspraak ook op dat maatregelen moeten worden getroffen om de negatieve gevolgen van de totale, te hoge stikstofneerslag in Nederland te ondervangen. Daar heb je als individuele projectontwikkelaar alleen niet direct mee te maken, omdat dat een opgave is die bij de overheid ligt. Dat de gevolgen van die te hoge stikstofneerslag groot kunnen zijn, blijkt wel uit de tijdelijke stop op het verlenen van natuurvergunningen in Noord-Brabant.'

'Daarnaast heeft de Ecologische Autoriteit inmiddels enkele natuurdoelanalyses beoordeeld en geconstateerd dat het met een aantal Natura 2000-gebieden niet goed gaat. Laat de vreugde die deze uitspraak voor veel partijen met zich brengt daarom een boost geven aan de opgave waar Nederland voor staat.'

Verheugd

Heino Witbreuk, advocaat omgevingsrecht bij Hekkelman, is verheugd. 'Wij hebben veel dossiers bij de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State liggen die in afwachting waren van deze uitspraak. Dat komt doordat in die zaken door milieuverenigingen (zoals de MOB) of andere belanghebbenden is aangevoerd dat de huidige versie van AERIUS Calculator (het stikstofrekenmodel, red) ten onrechte een afkap van 25 kilometer hanteert, waardoor effecten op Natura 2000-gebieden buiten een straal van 25 kilometer vanaf de bron ten onrechte niet zouden zijn beoordeeld. Die zaken zien niet alleen op asfaltprojecten of agrarische bedrijven. Deze grief wordt ook vaak aangevoerd tegen bestemmingsplannen met woningbouwontwikkelingen of bedrijventerreinen.'

Waalwijk

De nieuwe uitspraak betekent bijvoorbeeld dat Witbreuk een zaak wint over een betwist woningbouwplan in Waalwijk. Al een jaar werd gewacht op dit oordeel over de afkapgrens. Het gaat om het bestemmingsplan Akkerlanen, voor de bouw van 210 woningen.

‘Dit is de eerste zaak waarin de Afdeling de uitspraak toepast', zegt Heino Witbreuk. 'De milieuvereniging heeft aan het kortste eind getrokken. Dat het zo lang heeft geduurd, had ook praktische gevolgen. Toekomstige bewoners hadden in Waalwijk al gronden gekocht en een hypotheekofferte geaccepteerd, maar die liep af. Het bestemmingsplan moet onherroepelijk zijn voordat een hypotheek gevestigd kan worden. Verlenging van de hypotheekofferte was vaak lastig, gelet op de verdubbeling sindsdien van de rentepercentages. Voor die situaties is het goed dat er nu duidelijkheid is geboden.’