Stoppen provincies de kaalslag door outlets?
Columnist constateert dat acht provincies duidelijk stelling nemen tegen nieuwe winkelplannen in buitengebieden. Vier andere provincies roept hij op te ontwaken uit hun winterslaap.
De krachttermen over de staat van de retailmarkt vliegen je om de oren. ‘Alarmfase 1 in de winkelstraat’; ‘Ondergang ketens slaan gaten in winkelstraten’; en in de Telegraaf dit weekend, naar aanleiding van alle outletplannen: 'Bouwen voor leegstand' en 'Keihard koersen op kaalslag'. De afgelopen weken is het debat te weinig gegaan over de voortgaande overbewinkeling waardoor V&D, Macintosh en vele anderen in de problemen zijn gekomen. De retailmarkt wordt momenteel gekenmerkt door dit mechanisme: komt er iets bij, dan zal er elders iets verdwijnen.
Detailhandel Nederland ziet momenteel 1,2 miljoen m2 aan nieuwe retailplannen. Zeker in de periferie gaat men nog ouderwets los alsof er nooit een crisis is geweest. Duidelijk is dat er op de retailmarkt gebouwd wordt voor leegstand. Meest illustratief zijn alle outletplannen in den lande buiten de binnensteden. Vaak wordt er gezegd dat er nog ruimte zou zijn voor outlet erbij à 20.000 m2. Momenteel zweven al zes keer zoveel plannen boven de markt. De meeste Nederlandse binnensteden staan er nog relatief goed voor en maatschappelijk en politiek willen we dat zo houden. We willen dit niet alleen omdat een stad of dorp zonder hart doodbloedt, maar ook omdat binnensteden een van de grote lokale werkgevers zijn.
Provincies pakken verantwoordelijkheid
De roep om stevige regie van provincies wordt steeds luider en terecht. Tegelijkertijd wordt steeds duidelijker dat de markt het leegstands- en verduurzamingsvraagstuk onvoldoende oppakt. De overheid loopt wat betreft de aanpak van leegstand steeds verder voor op de markt. Gelukkig pakken steeds meer provincies hun verantwoordelijkheid. Meest opmerkelijk is dat provincies vooral de regie pakken en urgentie zien in regio's waar het over het algemeen economisch nog goed tot redelijk gaat.
Een overzicht van de stand per provincie: Gelderland zit er het meest stevig in en tekent protest aan tegen de komst van een outlet in Zevenaar, maar ook rond andere plannen is haar detailgeduld op. De regio Arnhem-Nijmegen maakt het ook erg bont. Limburgs geduld is ook op en zij pakt met regio's overaanbod aan en betrekt nadrukkelijk het midden- en kleinbedrijf daarbij. Menig Limburgs centrum moet gewoon compacter en men kiest niet voor perifere retail. Zuid-Holland en Noord-Holland werken met onafhankelijke retailcommissies en met name Zuid-Holland verliest haar geduld met perifere decathlonvestigingen en met outlets bij Bleiswijk en (naar ik hoop) ook Zoetermeer. Noord-Holland is nu nog bezig met samenvoegen van de twee provinciale retailcommissies, maar beschouwt alvast het slechte voorbeeld van de komst van de outlet bij Halfweg als “eens maar nooit weer”.
In Noord-Brabant en zeker in de overbewinkelde Metropoolregio Eindhoven is men in staat via regionale samenwerking en klip en klare cijfers te komen tot schrappen van plannen, aangevuld met een stevige kennisagenda. Komend jaar zal een testjaar worden als harde plannen moeten worden geschrapt. Overijssel heeft ook een tandje bijgeschakeld en zich na passief toekijken eindelijk uitgesproken tegen een Hypermarkt in Steenwijk. Verder werkt men aan diverse pilots en experimenten wat betreft aanpak leegstand. Utrecht is wat betreft kantorenaanpak al een best practice, maar lijkt retail nog niet echt aan te durven, terwijl debat rond een te groot Leidsche Rijn centrum laat zien dat dit wel moet. Flevoland is nog onzichtbaar, maar de belangrijke steden Almere (schrappen Almere Poort) en Lelystad (Batavia mag niet uitbreiden) tonen lokaal realisme en ook in Dronten schrapt men overbodige wijkwinkelcentra.
Winterslaap
Meest ernstig is de afwezige en gelaten houding van grotendeels krimpende provincies Friesland, Groningen en Drenthe en ook Zeeland. In bestuursakkoorden en lobbystukken voor de agenda Stad roept het noorden wel allerlei smart city stuff over sterke en vitale centra en kiezen voor de binnenstad, maar rond het outletdebat is het oorverdovend stil. Zeeland heeft terecht haar handen vol aan het bizarre ruimte-om-in-de-kust-te-bouwendebat, maar dat mag geen reden zijn voor pappen en nathouden als het gaat om retailbeleid.
Kortom, twee derde van de provincies wil stoppen met bouwen voor leegstand en een derde van de provincies kijkt vanaf de zijlijn naar voortgaand retailonheil. Noordelijke provincies hebben sinds kort meer zeggenschap over de noordelijke ontwikkelingsmaatschappij NOM. Ik zou zeggen, stel via de NOM een retailsaneringsfonds in en kom uit uw winterslaap.
Mijn twee linkerhanden jeuken om hier echt de discussie aan te gaan, welke belangen hier nu aan de orde zijn en welke het zwaarste moeten wegen.