'Huidig waterbeleid volstaat niet'

‘Het is voornamelijk adaptief en reactief. Het klimaatvraagstuk en de watersystemen zijn zo complex dat we niet meer op een voorspellende manier naar de toekomst kunnen kijken. We moeten op een andere wijze vooruitkijken om de extremen van klimaatverandering op te kunnen vangen. Dan gaat het om de vraag: wat voor Nederland willen we voor de toekomst hebben? Willen we nog huizen in risicogebieden bouwen? En er komt dan ook een maatschappelijke en politieke component bij.'

'Uit mijn onderzoek blijkt dat er een fundamenteel andere maatschappelijke vorm van waterbeheer nodig is dan het huidige adaptieve waterbeheer. Water faciliteert andere economische sectoren en is ook in het beleid volgend op maatschappelijke behoeften, terwijl het watersysteem veel meer sturend wordt. Dit vormt het vertrekpunt voor wat er maatschappelijk nodig is. Water wordt ook politieker. Het wordt ook buiten het waterdomein steeds belangrijker en meer leidend waar andere methoden en instrumentarium worden gebruikt. Dit vergt een ander maatschappelijke positionering van waterbeheer, waarin nog steeds ruimte is voor technologische oplossingen en ruimtelijke ingrepen.'

‘Je moet het gewenste ideaalbeeld als stip aan de horizon zetten. Hoe ziet een klimaatbestendig Nederland er in 2050 uit? Die visie is leidend. We hebben met de waterschappen een uniek governance-model. Maar je moet er niet alleen de usual suspects als riool- en waterbeheerders bij betrekken. We hebben ook mensen vanuit de ruimtelijke ordening en het sociaal domein nodig om  transformatief beleid te voeren op waterbeheer. Het gaat echt om een systeemverandering én een andere manier van managen en organiseren.’

‘Daartoe heb ik een backcasting-methode ontwikkeld. Die visie is de stip aan de horizon. Via backcasting vertaal je die terug in de tijd naar het heden. Zo bepaal je wat je tussentijds nodig hebt om die visie te realiseren. Het mooie is dat het een reflexieve methode is: je houdt rekening met onzekerheden onderweg. Zo kun je anticiperen op ontwikkelingen die je van tevoren niet had kunnen verwachten. Ik zou bestuurders willen zien als zeilers, die weten waar ze willen afmeren. Terwijl je daarop afkoerst kan er een andere windrichting ontstaan en moet je oploeven of laveren om op koers te blijven.’ 

‘Het klimaatvraagstuk overstijgt de gemeentelijke grenzen. Zowel fysiek, maar ook qua organisatorische capaciteit. Gemeenten hebben ook te maken met de warmte- en energietransitie, de woonopgave. Ze kunnen dit vraagstuk niet alleen oplossen. Elke gemeente is verplicht een strategie voor klimaatadaptatie te ontwikkelen. Daarin komen, naast waterbeheer, ook de brede maatschappelijke context, de energietransitie en woonopgave aan bod. Het moet dus integraal en cross-sectoraal, maar het moet vooral gericht zijn op de lange termijn. Ik zie dat er vaak wel degelijk stippen aan de horizon worden gezet, maar bestuurders hebben door de verkiezingscyclus en de systematiek van begroten een korte-termijnoriëntatie. Daardoor ontstaat een spanningsveld tussen korte- en lange-termijnambities. Ik zou er daarom voor willen pleiten dat de capaciteit en de manier van werken binnen gemeenten zich veel meer richt op de lange termijn.’

'Het is een complexe opgave, dat is zeker. Bij een strategie voor klimaatadaptatie moet je eerst onderzoeken hoe groot dat klimaatvraagstuk nu is. Dan begin je met de verplichte stresstest. Vaak worden daar adviesbureaus voor ingehuurd. Die hebben de benodigde kennis en modellen. Dan heb je een startpunt en dan kun je gaan nadenken over de route naar klimaatbestendigheid. Neem de bewoners mee in het verhaal over waar je naartoe wil. Dat gebeurt mijns inziens te weinig. Ik mis bij lokale bestuurders lef, leiderschap en een vooruitziende blik. Ze zouden veel duidelijker moeten aangeven: hier gaan we naartoe. In 1953 was er eerst een ramp nodig om de plannen uitgevoerd te krijgen. Daarna was er geen enkele discussie over de betaalbaarheid. Het moest gewoon gebeuren om te overleven. Die boodschap zouden bestuurders nu ook moeten uitdragen.’