Steden kunnen gezonder en leefbaarder

Traditionele gebiedsontwikkeling is vaak een optelsom van (soms tegenstrijdige) beleidsambities, waardoor plannen uitmonden in “een samenraapsel van visies en functies zonder verbindend verhaal”, stelt Karlo Feunekes van Procap. Het kan anders en beter met een conceptuele aanpak voor integrale gebiedsontwikkeling waarin gezondheid, vitaliteit, leefbaarheid, duurzaamheid, ontmoeting en verbinding samensmelten. “Niet sectoraal beleid, maar de eindgebruiker moet centraal staan.”

Tussen 1950 en 2050 laat de wereldbevolking een verviervoudiging zien (van 2,5 naar 10 miljard mensen). De trek naar de stad is immens. In 1950 woonde 80 procent van de wereldbevolking in landelijk gebied. In 2050 woont, naar verwachting, 80 procent juist in steden. Die zijn nu al overbelast en moeten de komende dertig jaar 2 miljard nieuwe stadsbewoners huisvesten. Enorme uitdagingen op sociaal, economisch en milieutechnisch vlak staan voor de deur. Dat mag niet ten koste gaan van de gezondheid en leefbaarheid.

Omdenken: gezond en leefbaar

Projectmanager en adviseur Karlo Feunekes probeert de ingewikkelde puzzel van ‘gezond en leefbaar’ voor stadsbesturen te kraken. Karlo: “Hoe creëren we deze toekomstbestendige steden, rekening houdend met klimaatadaptatie, het bevorderen van beweging, duurzaam bouwen en alternatieve vormen van mobiliteit? Wat is daarvoor nodig? Hoe gaan we ‘omdenken’ van traditionele gebiedsontwikkeling naar vernieuwende conceptontwikkeling? Als Procap staan we voor een integrale mix van ontwerp, gebiedsidentiteit, doelgroepen en leefstijlen. Naar onze mening is het ruimtelijk ontwerp niet een samenraapsel van beleidsambities, visies en functies maar dienend aan een concept waarin gezondheid, vitaliteit, leefbaarheid, duurzaamheid, ontmoeting en verbinding samen gaan.”

Hoog Catharijne: van betonnen kolos naar fijne ontmoetingsplek

Wat Karlo in veel steden ziet is een focus op de eigen koker (lees: mobiliteit, verkeer, wonen of openbare ruimte). De toetsing op onderdelen klopt weliswaar maar de samenhang ontbreekt. De oplossing voor stadsbesturen die gezondheid en leefbaarheid nastreven, vraagt meer dan alleen techniek of architectuur. Het vergt een conceptuele aanpak waarin alle genoemde elementen elkaar aanvullen en versterken. Het winkelcentrum Hoog Catharijne in Utrecht is daar een mooi voorbeeld van. Vroeger was het een betonnen kolos zonder ramen. Het was een soort blokkade in de stad, waar je noodzakelijkerwijs doorheen moest om van station naar stad te komen. De menselijke maat ontbrak en winkelend publiek raakte steevast de weg kwijt. Inmiddels is Hoog Catharijne voorzien van terrassen, fonteinen, wandelpromenades, open ruimtes en verbindingen met het ov en de binnenstad. De betonnen kolos van weleer is een fijne ontmoetingsplek geworden om te werken, winkelen en recreëren. Het is een plek geworden waar je graag bent en wilt blijven, voor de stad fungerend als prettige corridor die oud en nieuw aan elkaar verbindt.

Inclusiviteit en sociale interactie

Een leefbare stad is een goed ontworpen en compacte stad, met gemakkelijk bereikbare voorzieningen als scholen, winkels en parken. Een leefbare stad stimuleert wandelen en fietsen (lees: een gezonde leefstijl) en biedt openbaar vervoer op loopafstand. Een leefbare stad zorgt voor veilige en betaalbare huisvesting voor rijk en arm, jong en oud, autonoom en hulpbehoevend. Iedereen wordt uitgenodigd om mee te doen. Sleutelbegrippen zijn inclusiviteit en sociale interactie. Karlo: “Feitelijk gaat het om het bieden van comfort aan alle bewoners, gebruikers en bezoekers, ongeacht hun inkomen, achtergrond of leeftijd. We willen laten zien dat de gezonde leefbare stad een begrip is om bewust te integreren in gebiedsontwikkeling. Via onze projecten maken wij de koppeling naar de praktijk.”

Groningen en Selwerd

Hoe Procap die koppeling naar de praktijk maakt, zien we onder andere bij diverse gebiedsontwikkelingen in Groningen. De stad was altijd erg versteend en op bussen ingericht. Diverse plekken in de stad worden autoluw gemaakt en meer ingericht op wandelen en fietsen, met terrassen, parken en groene gevels. Het toevoegen van meer groen zorgt niet alleen voor ontspanning en verkoeling maar ook voor wateropvang, voor vermindering van ‘hittestress’ en voor ontmoetingen tussen mensen. Speciale vermelding verdient de stadswijk Selwerd, die traditioneel ingericht is op sociale huurwoningen maar waar inmiddels ook meer middenhuur en koopwoningen hun intrede hebben gedaan. In de wijk worden ontmoetingsplekken gecreëerd voor bewoners, met bankjes en speeltoestellen -vanuit de doelstelling dat iedereen gelukkig kan zijn en gezond kan bewegen in Selwerd. Het oude winkelcentrum ziet er nu nog gesloten uit, met blinde gevels, maar oogt straks meer open en vriendelijk (mogelijk met ondergronds parkeren om bovengronds ruimte te maken voor een plein of park). Karlo: “De sfeer zal hierdoor veel ontspannener worden.”

Blik vooruit

Met de verwachte verdere verstedelijking komen er enorme uitdagingen op ons af. Nu is het moment dat we daar iets mee moeten doen. Het vraagt om een andere, conceptuele aanpak als we willen zorgen voor gezonde leefbare steden. Het koppelen van ambities is hierbij noodzakelijk. Alleen zo behalen we onze doelstellingen op het gebied van klimaatadaptatie, inclusiviteit (voor iedereen een plek), gezondheid, duurzaamheid, mobiliteit en meer. Door met een integrale blik in te grijpen in de fysieke leefomgeving helpen wij overheden om hun ambities op dat gebied te realiseren.

Karlo Feunekes werkt als senior projectmanager en adviseur bij Procap, met als expertise gebiedsontwikkeling. Werken aan mooie projecten in de leefomgeving geeft hem energie en maakt hem trots. Of het nu is voor wonen, werken of recreëren. Vaak zijn dit ingewikkelde processen en daar ligt voor hem de uitdaging. Hij werkt graag met verschillende partijen om gezamenlijk tot het beste resultaat te komen. “Samen maken we Nederland iedere dag een beetje mooier en duurzamer!” Momenteel werkt Karlo aan enkele grote herstuctureringsopgaven binnen de wijkvernieuwing Sunny Selwerd.