Vergrijzing groeit, woningen voor senioren blijven achter

Auteur artikel: Brechtje Schildkamp

Nederland vergrijst in hoog tempo, maar de bouw van woningen voor senioren blijft ver achter bij de behoefte én ambitie. Het Rijk wil tot en met 2030 290.000 woningen voor ouderen bouwen. Tegelijkertijd blijkt dat naarmate mensen ouder worden, ze minder geneigd zijn om te verhuizen. Veel senioren wonen in een fijne, veelal grondgebonden woning in hun vertrouwde omgeving. Waarom zouden ze verhuizen? Hoe speel je in op deze dynamiek en bied je een aantrekkelijk alternatief? Procap bezocht ParkEntree in Schiedam, een woonconcept met 89 levensloopbestendige woningen dat een frisse blik biedt op wonen voor senioren. Bewoonster Marianne leidde ons rond en we spraken met Tineke Groenewegen en Stanzi Winkel van projectontwikkelaar Blauwhoed over de visie achter dit concept.

Senioren verleiden in plaats van sturen

“Bij de ontwikkeling van ParkEntree lag de focus niet op zorgbehoefte of het ouder worden, maar op de leefwereld van senioren die nog volop in het leven staan. Ze zijn actief in de samenleving als werknemer, mantelzorger, vrijwilliger of grootouder”, vertelt Tineke Groenewegen. Deze gedachte werd samengevat in kernwaarden: verbinden, ontplooien, genieten… en leven!

In co-creatie met geïnteresseerden werd het concept verder uitgewerkt. Hoewel ParkEntree een projectmatige ontwikkeling is – waarbij de haalbaarheid, financiering en het ruimtelijke ordeningsproces niet de verantwoordelijkheid van de bewoners zelf zijn, zoals bij een CPO (Collectief Particulier Opdrachtgeverschap) – werden toekomstige bewoners ruim vóór de bouw al betrokken. En worden ze gestimuleerd de gemeenschap al tijdens de bouw (zelf) mee vorm te geven. “Het vroegtijdig betrekken van senioren is essentieel,” benadrukt Tineke. “Zij hebben gemiddeld zo’n 20 maanden nodig om een verhuizing te overwegen en uiteindelijk de stap te zetten”.

ParkEntree: méér dan een woning

ParkEntree is gebaseerd op het principe van Senior Smart Living, een woonconcept met als geestelijk vaders Blauwhoed, Inbo en BeyondNow. Het project draait om de community-gedachte, waarbij het gemeenschapsgevoel en ontmoeting centraal staan. Alles is erop gericht om de sociale samenhang te vergroten, eenzaamheid tegen te gaan en samenredzaamheid te bevorderen. Belangrijke pijlers zijn de gemeenschappelijke voorzieningen, zoals een lounge en collectieve tuinen. Hier organiseren bewoners zelf tal van activiteiten zoals yoga, koken en samen eten, biljarten, sporten en tuinieren. Bewoonster Marianne laat ons enthousiast de agenda van de lounge zien. Deze staat vol reserveringen voor uiteenlopende activiteiten. "Er is hier altijd wel iets te doen," vertelt ze trots.

Maar het gemeenschapsgevoel reikt verder dan het organiseren van gezamenlijke activiteiten. Zo namen bewoners van de hoog- en laagbouw samen het initiatief om te investeren in groene daken voor de laagbouw. "Met een kleine bijdrage kijk ik nu vanuit mijn appartement uit op prachtige groene daken," vertelt Marianne. Daarnaast werd een buurtinitiatief opgezet om op een stuk naastgelegen gemeentegrond een jeu-de-boulebaan te realiseren.

Dubbele vergrijzing vraagt om actie

Volgens de demografische prognoses van het CBS zal het aantal 65-plussers blijven stijgen, met een sterke groei onder 80-plussers omdat mensen langer leven. Daarmee is er sprake van dubbele vergrijzing. “De vergrijzing zien we al lang aankomen, maar toch wordt woningbouw voor senioren nog steeds onvoldoende geïntegreerd in woningbouwprogrammering en woonbeleid,” stelt Tineke Groenewegen. Ze benadrukt: “Bij nieuwbouw bouwen we niet voor de vraag van vandaag, maar voor de vraag van morgen. Het is daarom essentieel om ruimte te reserveren voor projecten gericht op senioren. Denk bijvoorbeeld aan een norm van 30% seniorenwoningen, in plaats van de focus op tweederde betaalbaar. Dit stimuleert doorstroming van senioren, wat zorgt voor de langste verhuisketen en uiteindelijk meerdere huishoudens aan een geschikte woning helpt”.

De tijd om in actie te komen is nú

Ook Procap ziet dat er, ondanks de urgentie, nog te weinig gebeurt rondom de doorstroomproblematiek, met slechts enkele kleinschalige initiatieven als uitzondering. Dit is niet alleen een ruimtelijk probleem; het heeft ook grote sociale en financiële gevolgen. Vereenzaming van senioren zal toenemen, jongeren moeten langer in het ouderlijk huis blijven wonen en stellen hun kinderwens uit en zorgverlening aan senioren is relatief duur en inefficiënt. De ouderenzorg komt nu al handen tekort, en die tekorten zullen alleen maar toenemen. Door zorgzame woonbuurten te ontwikkelen kunnen we de toekomstige zorgvraag verlichten. Als we senioren kunnen verleiden om de stap te maken naar verhuizing, komen gezinswoningen vrij en creëren we dynamiek die doorwerkt in de hele keten.

Er is niet één simpele oplossing. Daar is dit vraagstuk te complex voor. Maar we kunnen het wel aanpakken door nú ruimte te reserveren voor seniorenwoningen, in combinatie met maatschappelijke voorzieningen, binnen de woningbouwplannen. Dit vraagt om een aanpak die verder gaat dan stenen stapelen: zet in op het bouwen van een gemeenschap, nog vóórdat er sprake is van een bouwplan. Zo ontstaat draagkracht en een voedingsbodem om woningen voor senioren te realiseren die aansluiten bij hun behoefte en leefwereld. Alle gemeenten in Nederland hebben gewerkt aan een woonzorgvisie. Laten we deze visies aanpakken als kans om te werken aan de vraag van morgen. ParkEntree heeft ons geïnspireerd!