Leefbare steden door realisatie duurzaamheids-ambities

‘Niet sectoraal beleid maar de eindgebruiker moet centraal staan’, stond in Binnenlands Bestuur van augustus 2022. Daarin werd de conceptuele aanpak van integrale gebiedsontwikkeling toegelicht. Als mooi voorbeeld van een succesvolle gebiedstransformatie wordt Hoog Catharijne in Utrecht beschreven. De betonnen kolos van weleer is een fijne ontmoetingsplek geworden om te werken, winkelen en recreëren. Het is een plek geworden waar je graag bent en wilt blijven, en voor de stad fungeert als een prettige corridor die oud en nieuw aan elkaar verbindt.

Gezond stedelijk leven voor iedereen

Het is geen toeval dat dit succesvolle project in Utrecht plaats heeft gevonden. Utrecht, als vierde stad van Nederland, gelegen in de Randstad en als knooppunt van wegen en spoor, maakt de snelste groei van de G4 door. De gemeente Utrecht is een van de koplopers in Nederland op het vlak van het verbinden van gezondheid en leefbaarheid aan ruimtelijke ontwikkeling. Door principes als meer ruimte voor groen, bewegen, sociale verbinding, en duurzame materialen een plek te geven bij de (her)inrichting van de openbare ruimte stimuleert Utrecht gezond gedrag in gebiedsontwikkelingen.

Binnen dit kader en de doelstelling ‘gezond stedelijk leven voor iedereen’ van de gemeente Utrecht was Marieke van der Vlugt van Procap betrokken bij de realisatie van projecten in het stationsgebied aan de westzijde. Eén van de projectdoelstellingen daarbij was het werken met duurzame materialen.

Marieke houdt zich als projectmanager voor de gemeente Utrecht, met name bezig met de realisatie van projecten. Zij zorgt ervoor dat een project van uitgewerkt plan, binnen het budget en planning, in de stad wordt uitgevoerd. Dat zij een resultaatgerichte persoonlijkheid heeft, is dan ook geen toeval. Marieke: “Bij elk project zijn er onverwachte problemen of moeilijkheden. Ik zoek dan altijd naar een oplossing om het toch voor elkaar te krijgen. Ook als iedereen zegt dat het niet kan; dan ga ik juist een tandje harder om het toch voor elkaar te krijgen. En daar leer ik ook elke keer weer van.”

In het stationsgebied aan de westzijde moeten de duurzaamheidsambities van het college conreet worden. Dat biedt kansen en uitdagingen. “Het vraagt om een andere manier van denken en ontwikkelen en het heeft lef nodig om te durven experimenteren met nieuwe methoden en materialen.”

Werken met nieuwe materialen vraagt een andere aanpak

Bij de herinrichting van de Croeselaan was de opdracht van het college aan inschrijvers, om maatregelen voor te stellen waarmee de Croeselaan één van de meest duurzame wegen van Utrecht kan worden. Dit vraagt een andere benadering van de aanbestedingsprocedure: minder voorschrijven en meer ruimte voor eigen inbreng. Het voorlopig ontwerp is als basis gebruikt, waarbij de inschrijvers voor de opdracht de ontwerpvrijheid hadden in materiaalkeuze. Tegelijkertijd betekent dit voor de gemeente ook een andere rol: minder sturend en meer faciliterend. Dit resulteerde in een interessante uitvraag door de gemeente Utrecht, en waardoor de inschrijvers met innovatieve ideeën zijn gekomen.

Als projectmanager realisatie bij de Gemeente Utrecht heeft Marieke het laatste deel van de realisatie Croeselaan Zuid begeleid. Een onderdeel van de realisatie was het herstel van het net aangebrachte zogeheten RaMaC fietspad, een experimenteel en meer duurzaam materiaal t.o.v. traditioneel asfalt of beton. Bij de strenge vorstperiode in 2021 was dit deel van het fietspad stukgevroren, terwijl elders in Nederland dit materiaal met succes is gebruikt.

Een experiment kan ook “mislukken”

Er waren kritische vragen vanuit de omgeving en de raad over de toepassing van dit ‘experimentele materiaal’. “Maar,” zegt Marieke, “als je als overheid de beweging richting een gezondere en meer duurzame toekomst wilt stimuleren, zal je ruimte moeten bieden aan marktpartijen om met nieuwe materialen en oplossingen te komen. Men is zich er dan niet altijd van bewust dat een experiment ook kan ‘mislukken’. Om ervaring op te doen met nieuwe en experimentele materialen moet je dit risico wel durven nemen want dit betekent dat je als gemeente bewust kiest om te werken met onzekere parameters.”

Inmiddels is het RaMaC fietspad hersteld en is ervaring en kennis opgedaan met (de toepassing van) dit materiaal, de mogelijke oorzaken van het stukvriezen waardoor het materiaal in de toekomst geoptimaliseerd kan worden. ‘Kennis die we zonder het experiment nooit hadden opgedaan’, zegt Marieke.

Vooropstellen van gezondheid en leefbaarheid

De laatste fase van Mariekes project aan de Croeselaan, gaat specifiek over het verbeteren van de kwaliteit van de omgeving door het toepassen van meer duurzame materialen. Het materiaal is innovatief en minder belastend voor het milieu ten opzichte van traditioneel asfalt of beton. Echter, een gezonde en leefbare omgeving vraagt meer dan “alleen” de toepassing van duurzame materialen. Bij de herinrichting van de Croeselaan is breder gekeken: er is meer groen gekomen en meer ruimte om te bewegen en te verblijven. Kortom, het vooropstellen van gezondheid en leefbaarheid in de inrichting van de openbare ruimte, zorgt voor een schonere, veilige en gezondere woon- en werk omgeving.

Marieke van der Vlugt werkt als adviseur en projectmanager bij Procap. Door haar brede achtergrond in bouwkunde, planologie, infrastructuur en milieuplanning spreekt ze de taal van verschillende partijen. Met haar technische achtergrond en kennis van complexe besluitvormingsprocessen maakt ze gemakkelijk verbinding tussen inhoud, proces en mensen. Het zoeken van verbindingen in multidisciplinaire projecten is dan ook waar haar kracht ligt. Hiermee levert ze een waardevolle bijdrage aan de realisatie van projecten voorbij de ’tekentafel’.