Efficiënt schakelen in vraagstukken bereikbaarheid

Nederland groeit. Er is een landelijk woningtekort en er wordt hard gewerkt aan de woningbouwopgave. Dit heeft een grote impact op de leef- en bereikbaarheid van een omgeving. Anders dan we vroeger gewend waren, moeten we nu slimmer en groener omgaan met onze omgeving en infrastructuur. Hoe maak je regio’s bereikbaar, rekening houdend met leefbaarheid en een zo duurzaam mogelijke aanpak? Als antwoord hierop zette Kim van der Zande - samen met collega’s - het model Vergroenen, verknopen, verslimmen op.

Mensen moeten met de vervoersmiddelen die zij prettig vinden in en door de regio kunnen reizen op een manier die comfortabel, snel, duurzaam en slim is. Ook bij een bevolkingsgroei in die regio. Belangrijk hierbij is reisgemak. Kim: “Hier moet rekening worden gehouden met het hele traject; met speciale aandacht voor de eerste en de laatste kilometer in de keten.”

Vaak worden projecten per gemeente uitgevoerd maar verplaatsingen van burgers zijn vaak (gemeente)grensoverschrijdend. Een grote stad kan bijvoorbeeld de beslissing nemen om auto’s te ontmoedigen, maar is dat ook wenselijk voor de omliggende regio? Mobiliteitsvraagstukken moeten daarom worden opgepakt op het niveau waar het ook daadwerkelijk een meerwaarde heeft.

Bredere opvatting mobiliteit

Waar mobiliteit vroeger voornamelijk ging over vervoer, wordt het nu veel breder opgepakt. “Er zijn slimme oplossingen nodig om de maatschappelijke doelen op het gebied van leefbaarheid, economie, inclusiviteit, gezondheid, veiligheid en duurzaamheid te halen”, vindt Kim. Mobiliteit is daarom ook geen doel op zich, maar steeds meer een middel om andere doelen te bereiken. We willen als inclusieve maatschappij iedereen de kans geven om overal aan deel te nemen, slimme mobiliteit draagt hieraan bij.

De opdracht: samenwerking Regio Groningen-Assen

Regio Groningen-Assen (RGA) is een samenwerkingsverband tussen de provincies Drenthe en Groningen en de gemeenten Assen, Groningen, Het Hogeland, Midden-Groningen, Noordenveld, Tynaarlo en Westerkwartier. Een van de speerpunten van de regio is het versterken van de interne samenhang door het verbeteren van de regionale bereikbaarheid. Kim: “De uitdaging daarbij is het versterken en beter benutten van de duurzame mobiliteitsketens en vervoerswijzen. Dit betekent concreet dat keuzemogelijkheden naast alleen de auto moeten worden verbeterd en beter zichtbaar worden gemaakt. Niet dat de auto slecht is, maar omdat deze gezien moet worden als een onderdeel van de keten. Door te investeren in goede OV- en fietsbereikbaarheid geef je degene die toch de (elektrische) auto pakt, eventueel voor een gedeelte van de reis, ook meer ruimte op de weg.”

Behoefte aan een nieuwe strategie

In de afgelopen twee decennia zijn diverse ontwikkelingen in gang gezet om de bereikbaarheid in de regio te verbeteren. Denk aan de integratie van de HOV-strategie (Hoogwaardig Openbaar Vervoer), de implementatie van hubs en het verbeteren en uitbreiden van P+R-faciliteiten. Allen tot nu toe zeer succesvol maar er is nu behoefte aan een nieuwe strategie, waarin bevolkingsgroei in de regio, duurzame mobiliteit en gebruik van data moeten worden meegenomen. Ook worden er nieuwe maatschappelijke doelen gesteld op het gebied van leefbaarheid, economie, duurzaamheid, inclusiviteit, gezondheid en veiligheid. Dit vraagt een bredere kijk op mobiliteit.

Omslag in denken nodig

In mei 2018 verscheen het rapport ‘Van B naar anders’ van de Raad voor de Leefomgeving en Infrastructuur (RLI). Hieruit bleek dat de manier waarop mensen zich verplaatsen verandert en dat de uitbreiding van weg- en spoorinfrastructuur duur is en vaak slechts een plaatselijk en tijdelijk effect heeft. De oplossingen die in het verleden succesvol waren – zoals het aanleggen en verbreden van wegen en het realiseren van extra spoorcapaciteit – zijn dat niet langer.

“Er staan drie doelen centraal die de regionale bereikbaarheid moeten versterken: vergroenen, verknopen, en verslimmen. Daarbij is het belangrijk om breed in te zetten bij het uitwerken van de strategie. Het doel om te verknopen is al eerder vanuit de vorige strategieën in gang gezet, onder meer met sterke HOV-lijnen, hubs en doorfietsroutes. De nieuwe maatschappelijke ontwikkelingen vragen om een aanvulling welke een plaats krijgen in vergroenen en verslimmen.

Het speelveld is het Daily Urban System

Voor deze mobiliteitsstrategie is gekeken naar het Daily Urban System (grofweg het gebied van Heerenveen tot Delfzijl en van Lauwersoog tot Beilen). Zoals eerder al genoemd houdt mobiliteit zich immers niet aan bestuurlijke grenzen, dus daarom is gekozen voor een gebruikersgebied. Voor deze regio is het model van Vergroenen, verknopen, verslimmen (VVV-model) opgezet.

Vergroenen

De hoofddoelstelling van vergroenen is het aanjagen, faciliteren en promoten van schone en gezonde mobiliteit. Een voorbeeld hiervan is het inzetten op doorfietsroutes en fietsvoorzieningen in de regio Groningen-Assen, waarbij een veilige en comfortabele “aanlanding” in de steden niet wordt vergeten. Hiermee wordt het gezonde alternatief om te fietsen op een juiste manier gefaciliteerd maar ook gestimuleerd door middel van aantrekkelijke routes en voorzieningen.

Verknopen

Voor een betere bereikbaarheid worden steden en dorpen of de verschillende modaliteiten beter aan elkaar verknoopt. Omdat de auto 65 procent van alle verplaatsingen voor zijn rekening neemt in de regio, vraagt deze doelstelling vooral om het versterken van andere keuzemogelijkheden voor automobilisten in de regionale ketens. In Groningen-Assen wordt ingezet op het uitbreiden van het hubconcept, zowel kwantitatief (meer voorzieningen en services) als kwalitatief (voldoende capaciteit en kwaliteit). Dit concept speelt een belangrijke rol in het overbruggen van de first and last mile.

Verslimmen

Verslimmen draait om het inspelen op, en het gebruik maken van nieuwe ontwikkelingen op het gebied van Mobility as a Service (MaaS), Smart Mobility en ICT. In de mobiliteitsstrategie wordt bijvoorbeeld gekeken naar het juist verknopen van MaaS aan de bestaande (H)OV-lijnen en andere (publieke) vervoersmodaliteiten. Hierdoor ontstaan mogelijkheden voor vervoer van deur tot deur.

Regionale samenwerking

Procap vindt dat een regionale samenwerking met het groeiende Daily Urban System in deze regio een meerwaarde heeft, mits deze goed georganiseerd en gecoördineerd wordt. Een integrale aanpak versterkt namelijk de verbindingen en biedt meer kansen voor nieuwe ontwikkelingen als Smart Mobility. Er is bijvoorbeeld landelijk maar ook zeker in de regio een grote woningbouwopgave. Dit heeft een grote impact op de bereikbaarheid van gebieden. Op tijd koppelen van een dusdanige opgave aan slimme en duurzame vormen van mobiliteit is een belangrijk onderdeel van het advies vanuit Procap.

De planhorizon

De ontwikkelingen gaan hard. Door rekening te houden met deze ontwikkelingen, kunnen plannen toekomstbestendiger worden. Het is hierbij belangrijk om prioriteiten te stellen: wat doen we nu en wat doen we later? Het VVV-model biedt de ruimte om vraagstukken op tijd in beeld te hebben, kaders te stellen om de juiste keuzes te maken zonder achter te blijven bij de snelheid van ontwikkelingen in dit thema.

Werken aan de toekomstige bereikbaarheidsopgaven vereist een omslag in het denken. We zijn gewend te denken in termen van capaciteit en één vorm van vervoer. De toekomst vereist dat we deze manier van denken loslaten, hoe moeilijk dat ook is, en ons richten op een andere aanpak. Procap gaat voor een groene, bereikbare en leefbare toekomst.