Drie obstakels staan groen gas in de weg

In de Groningse dorpen Nieuwolda en Wagenborgen wordt hard gewerkt om alle woningen en gebouwen aardgasvrij te maken door isolatie en groen gas. Een goede stap in de richting van het Klimaatakkoord zou je denken. Maar wil je daadwerkelijk de kansen van groen gas benutten, is er volgens projectleider en Procapper Johan Duut, een systeemverandering nodig. “Als het lukt om deze Groningse proeftuin te laten slagen met groen gas en lokaal eigenaarschap, is er veel potentie voor andere dorpen en oude binnensteden.”

Begin 2021 startte na een periode van voorbereiden een intensieve aanpak met bewoners om gas te besparen en hun dorpen aargasvrij te krijgen. Zelfs een oude SRV-wagen wordt ingezet. Inmiddels doen honderden bewoners uit de twee dorpen mee. Deze zogehete proeftuin is onderdeel van het Programma Aardgasvrije Wijken (PAW) van het Rijk. Toch blijkt het lastig om op het gebied van groen gas echt door te pakken.

Van groene stroom naar groen gas

In de Oostwolderpolder draait de biovergister van de familie Deeterink. Een vergister zet mest en andere organische afvalstoffen om in biogas, waaruit stroom of groen gas kan worden gemaakt. Dat groene gas heeft dezelfde kwaliteit als het aardgas uit de Groningse bodem. Voordeel daarvan is dat de gaskookplaten en de cv-ketels van bewoners niet aangepast hoeven te worden.

Groen gas uit biogas maken is technisch eenvoudig volgens projectleider Johan, maar wordt relatief weinig toegepast. “Dit komt doordat het voor eigenaren van biovergisters financieel interessanter is om van biogas groene stroom te maken, wat Deeterink nu ook doet. Maar daarmee verlies je energie. En groene stroom kan ook op andere manieren gemaakt worden.”

Met de warmtetransitie is er juist een grote behoefte aan groen gas om de afgesproken 2030 doelen voor CO2-reductie te halen, blijkt uit diverse recente Transitievisies Warmte van gemeenten. Want groen gas is het meest kosteneffectieve alternatief voor aardgas in oudere wijken en veel dorpen op het platteland. En met hybride warmtepompen en isolatie kunnen meer woningen met groen gas worden verwarmd, blijkt ook uit onderzoek van CE Delft (oktober 2021).

Lokaal eigenaarschap

In Groningen kennen ze de gevolgen van aardgaswinning. “Naast het veranderende klimaat is er voor ons als Groningers dus een andere goede reden om snel van aardgas af te komen. Ik ben aardgasvrij, maar wil iedere bewoner graag dat perspectief bieden. Daarom is het belangrijk dat het kabinet wetten en regels aanpast die de groene keuze van bewoners stimuleert. Dat doe je onder andere door met groen gas lokaal eigenaarschap te creëren zoals in het Klimaatakkoord wordt beoogd en niet met zogenoemde certificaten van oorsprong volgens het huidige systeem.”

Vast in het systeem

“Het doel van onze proeftuin is groen gas door beide dorpen te laten stromen en daarmee bijna 1.500 woningen aardgasvrij te maken. Dat lukt nu nog niet door 3 obstakels”, vertelt Johan.

Het eerste obstakel is het huidige systeem van SDE-subsidie. Overstappen van de productie van stroom naar groen gas is nu een groot risico en geeft financieel verlies. Eigenaren van biovergisters willen graag meewerken mits zij er niet slechter van worden. “Ik vraag het nieuwe kabinet de overstap juist te stimuleren en de SDE-regeling hierop aan te passen. Net als Deeterink zullen dan vele ondernemers de stap willen maken.”

Het tweede obstakel is energiebelasting en de ODE, de Opslag Duurzame Energie, die in alle energierekeningen is opgenomen om de energietransitie deels te bekostigen. “Het kabinet verhoogt de belasting op aardgas om gasbesparing en duurzame alternatieven te stimuleren, maar de belasting op groen gas is hetzelfde en gaat in de verhoging mee.” Daarom roept Johan ministers Kaag (Financiën) en Jetten (Klimaat & Energie) op om met lagere tarieven voor groen gas te komen. “Dan stimuleer je de groene keuze van bewoners.”

Het derde en laatste obstakel is de lokale invoeding van groen gas. Het gasnet is aangelegd om op een aantal centrale plekken in Nederland gas in te voeden. Vanaf die plekken wordt de druk in het netwerk steeds lager en de buizen steeds kleiner wanneer je woningen nadert. Als je in die kleine buizen gas wilt invoeden, heeft dat een beperkte capaciteit. Johan: “Netbeheerders moeten daarom vanuit een nationale groengasvisie de ruimte krijgen om te investeren in de nodige aanpassingen.

Het huidige systeem van certificaten van oorsprong en het bijmengen van groen gas aan aardgas geeft geen lokaal eigenaarschap. We willen groen gas echt door de buizen in de dorpen laten stromen, zodat bewoners vrij blijven om van energieleverancier te wisselen maar wel altijd groen gas krijgen.”

Oproep aan Kaag, Jetten en Bruins Slot: pas het beleid aan!

We hebben slechts drie aanpassingen nodig om groen gas proefuinen tot een succes te maken, besluit de projectleider. “We zijn een proeftuin van het Rijk. De gemeente Oldambt steekt hier veel tijd en moeite in, maar heeft hulp van het Rijk nodig om de obstakels weg te nemen. Dan kunnen veel bestaande biovergisters groen gas voor hun omgeving produceren.” Johan doet een dringend beroep op de betrokken ministers Kaag, Jetten en Bruins Slot (Binnenlandse Zaken) om dit snel te regelen, desnoods met experimenteerruimte. “Als het plan gerealiseerd wordt, kan het PAW er bijna 1.500 aardgasvrije woningen bij noteren. Gezien de grote opgave waar we in Nederland voor staan, kunnen we deze stap in de goede richting wel gebruiken.”

Foto’s: 1) De ‘Waarmtebus’ van de proeftuin Nieuwborgen.net. Een oude SRV-wagen die langs de bewoners gaat om iedereen ondanks corona te betrekken. 2) De biovergister van Deeterink in de Oostwolderpolder, waar nu nog groene stroom wordt geproduceerd.