Stap voor stap bouwen aan gezonde en leefbare steden door actieve mobiliteit

In de afgelopen decennia hebben steden over de hele wereld te maken gehad met een groeiende uitdaging: hoe gezonde, leefbare omgevingen te creëren voor hun inwoners. Eén van de opvallende oplossingen die in opkomst zijn, is het bevorderen van actieve mobiliteit. Deze aanpak draagt niet alleen bij aan een gezondere bevolking, maar vermindert de negatieve impact van autoverkeer op én verbetert de kwaliteit van de leefomgeving.  

Onder actieve mobiliteit verstaan we vormen van vervoer waarbij individuen fysieke inspanning leveren om zich te verplaatsen, in plaats van afhankelijk te zijn van gemotoriseerde voertuigen.
Deze vorm van mobiliteit omvat onder andere lopen, fietsen, joggen, skaten en steppen.
Actieve mobiliteit heeft vele voordelen. Het bevordert de gezondheid, draait bij aan duurzaamheid, bespaart ruimte, vermindert verkeersdruk, bevordert inclusiviteit en sociale interactie. Ook leidt het tot besparing van (maatschappelijke) kosten.

Om actieve mobiliteit te stimuleren, kunnen diverse maatregelen worden ingezet. Hierbij kan worden gedacht aan aanpassingen in de fysieke omgeving, voorzieningen, beleid en/of gedragsmaatregelen. Hieronder zoomen we in op 2 casestudies die een voorbeeld zijn van
a) een aanpassing in de fysieke omgeving en
b) een gedragsmaatregel.

Casestudy 1: doorfietsroutes

Doorfietsroutes zijn een voorbeeld van een aanpassing in de fysieke omgeving bedoeld om actieve mobiliteit te stimuleren. De Fietsersbond hanteert de volgende definitie voor doorfietsroutes: “doorfietsroutes, zijn regionale fietsroutes waarop je comfortabel en zonder oponthoud kunt fietsen van plaats A naar plaats B”. Doorfietsroutes bestaan pas relatief kort, en er zijn nog niet heel veel resultaatmetingen gedaan. Provincie Noord-Brabant heeft eind oktober 2023 bekend gemaakt dat bijna twintig procent van de gebruikers van drie Brabantse snelfietsroutes die route voorheen met de auto of het ov aflegde. Dat is een bewezen positief effect.

Er zijn drie belemmeringen te benoemen die een nóg groter succes van de doorfietsroutes (mogelijk) tegenhouden:

1. de grote financiële opgave die er bij sommige routes ligt
2. de nut en noodzaak van een nieuwe doorfietsroute voor een gemeente (als wegbeheerder), en
3. de koppeling met gebiedsontwikkeling die de totstandkoming van doorfietsroutes kan remmen. Alle drie de vertragende factoren hebben te maken met het relatief korte bestaan van doorfietsroutes.

Om het doorfietsnetwerk van Nederland verder uit te breiden is Tour de Force in het leven geroepen. Dit is een landelijke samenwerking tussen overheden, marktpartijen en kennisplatforms, die zich sterk maken voor een goed fietsbeleid. Want, hoe meer kennis en kunde gedeeld wordt tussen alle betrokken partijen bij Tour de Force, hoe meer profijt dit de eindgebruikers oplevert. Iedere doorfietsroute is uniek en vraagt om een specifieke aanpak, maar er zijn ook veel vergelijkbare werkzaamheden waar niet het wiel opnieuw voor uitgevonden hoeft te worden. Een centrale aanpak vanuit de overheid zou Nederland als doorfietsland een nog groter succes kunnen maken.

Casestudy 2: Goedopweg in Utrecht

In de regio Utrecht werkt Goedopweg – een samenwerking tussen de provincie Utrecht, de gemeenten Utrecht en Amersfoort, Rijkswaterstaat en het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat – met haar partners samen aan vernieuwende, praktische en slimme oplossingen die bijdragen aan een gezonde toekomst voor de gehele regio. Eén van de interventies is de fietsstimuleringscampagne ‘Utrecht helpt bedrijven in het zadel’. Middels deze gedragsaanpak worden organisaties geholpen om hun medewerkers (vaker) te laten fietsen, op een laagdrempelige manier. Onderdeel van deze campagne is bijvoorbeeld een e-bike proef, waarbij medewerkers twee weken een e-bike, e-bakfiets of speedpedelec kunnen proberen voor hun woonwerk-ritten. Ook kunnen medewerkers samen voor een doel fietsen en het tegen elkaar opnemen in een app. Deze interventies worden nu geëvalueerd op hun effectiviteit en impact op de levenskwaliteit in de regio. Indien nodig vindt bijsturing plaats.

Tot slot

Het bevorderen van actieve mobiliteit vereist investeringen in veilige en toegankelijke infrastructuur voor voetgangers en fietsers, bewustmakingscampagnes en stadsplanning die deze vormen van vervoer ondersteunen. De eerste resultaten zijn hoopvol, maar we moeten blijven ontdekken, bijsturen waar nodig en blijven leren van wat wel en niet blijkt te werken in de praktijk.

Cruciaal bij het bevorderen van actieve mobiliteit is vroegtijdige samenwerking tussen de mobiliteitswereld en gebiedsontwikkelingen. Daarnaast zijn de voordelen voor bijvoorbeeld een nieuwe doorfietsroute niet altijd concreet toe te schrijven aan een specifieke locatie, maar het vraagt om de kijk op het grotere geheel van fietsnetwerken waar de voordelen wel merkbaar zijn. Hier ligt voor de provincie een belangrijke rol om niet alleen de verbinding te leggen tussen de verschillende gemeenten om een doorfietsroute tot stand te kunnen laten komen, maar ook het initiatief te nemen en daarmee de kar te trekken.

Tot slot moet er blijvende aandacht zijn voor actieve mobiliteit, niet enkel aan het begin van een gebiedsontwikkeling. Bij bestaande structuren valt namelijk ook veel winst te behalen door middel van gedragsinterventies en bewustmakingscampagnes.

Auteurs bijdrage: Jolien Korbee en Laura Tenninglo