Aardverschuiving nodig in warmtetransitie

Om de noodzakelijke CO₂-uitstoot in de gebouwde omgeving te reduceren, is afgesproken 1,5 miljoen bestaande woningen aardgasvrij te maken tot 2030 (en 7 miljoen tot 2050). Dat zijn elke werkdag duizend woningen! Met de huidige aanpak redden we dat nooit. Johan Duut van Procap pleit voor een Nationaal Programma Warmtetransitie: “Er is een aardverschuiving nodig. De knop moet nu echt om.”

Senior-adviseur en projectmanager Johan Duut van Procap heeft een missie: een ongekende versnelling in de warmtetransitie realiseren. Symbool voor zijn missie staat de opknapbeurt van zijn eigen huis in de wijk Opwierde in Appingedam, midden in het Groninger aardbevingsgebied. De woning was al goed geïsoleerd maar nog uitgerust met centrale verwarming: een gasketel en radiatoren. Deze werd bouwkundig versterkt en aardgasvrij gemaakt met vloerverwarming, een luchtwarmtepomp en 34 zonnepanelen op het dak.

Groen gas

Miljoenen Nederlandse woningen moeten zo’n opknapbeurt nog krijgen. Maar als we het huidige tempo aanhouden, duurt de warmtetransitie eeuwen. En dat kunnen we ons volgens Johan niet permitteren. Het tempo moet omhoog en daarvoor moeten systemen worden veranderd, want “onder oude condities nieuwe dingen doen werkt niet”. En dat hoeft ook niet volgens Johan. Als we ons maar willen aanpassen. Nieuwe wetten maken of wetten veranderen is niet zo moeilijk als de overheid maar over haar eigen schaduw én over oude belangen van gevestigde partijen heen durft te stappen en bijvoorbeeld groen gas gaat stimuleren. Johan: “Groen gas moet nu aan de regels van aardgas voldoen. De belastingen op beide is gelijk. Dat is gek als je groen gas wilt stimuleren als duurzaam alternatief voor aardgas.”

Echte wedstrijd spelen

Het zuidelijke deel van Opwierde is een van de vijftig aardgasvrije proeftuinwijken van Nederland. Hier worden alle (bijna vijfhonderd) woningen aardgasvrij gemaakt door sloop en nieuwbouw. Deze omvangrijke operatie is ongeveer halverwege. Uit de proeftuinen zijn waardevolle lessen te trekken, met goede alternatieven voor aardgas, slimme oplossingen voor isolatie en tal van innovaties van ondernemers. Alleen doen we daar vervolgens veel te weinig mee, constateert Johan. De lessen moeten vertaald worden naar een grootschalige aanpak, zodat we inderdaad de beoogde duizend woningen per dag kunnen aanpakken. De tijd van aardgasvrij pionieren in proeftuinen en pilots is voorbij. “We moeten nu de piketpalen van ons energiesysteem zelf gaan verschuiven.”

Klimaatakkoord

Volgens het nieuwste IPCC-rapport van de VN, dat vorige zomer verscheen, stijgt de temperatuur op aarde sneller dan verwacht. Johan: “Klimaatverandering gebeurt nu. Niet voor niets hebben we in 2015 in Parijs afgesproken de opwarming van de aarde te beteugelen. In Nederland spraken we in 2019 in het Klimaatakkoord af dat hiervoor onze CO₂-uitstoot ten opzichte van 1990 met 49 procent naar beneden moet in 2030 (en met 95 procent in 2050). Het is al heel snel 2030. Hoe gaan we dat in 8 jaar tijd regelen? Mijn dochter en zoon zijn in 2050 rond de veertig. Hoe ziet de wereld er dan voor hen uit? Kunnen zij nog in Appingedam wonen? Of staat het historische stadje aan de Dollard dan onder water?”

Nationaal Programma Warmtetransitie

Om vaart te maken, moeten we de opgedane kennis en ervaring slim inzetten. Johan roept het nieuwe kabinet op een allesomvattend Nationaal Programma Warmtetransitie te starten, waarin de spelregels drastisch worden aangepast. Wetten, regels en belastingen moeten in dienst komen te staan van het maatschappelijk belang. Johan: “Ik noem het ook wel energieadaptatie want we moeten ons aanpassen aan duurzame energie en dat omarmen. Net zoals we dat eerder met de cv-ketel en aardgas hebben gedaan. Het nieuwe systeem moeten we samen en met voorrang bouwen. Ook de regionale overheden moeten hier hun rol in pakken. We moeten groots durven denken met het doel voor ogen. Ruud Koornstra, ondernemer en voorvechter van de energietransitie, zegt altijd: het doel moet de baas zijn. En zo is het. Het doel is om woningen betaalbaar aardgasvrij te maken en zo de CO₂-uitstoot te verlagen.”

Johan Duut werkt als adviseur en projectmanager bij Procap. Hij werkte onder meer aan de Groningse Aardgasvrije Proeftuinen, Training warmtetransitie en Gasvrij Gorecht. Johan is gepassioneerd over duurzaamheid en energietransitie. Aangezien hij als Groninger zelf de gevolgen van de gaswinning meemaakt, en het veranderende klimaat wil tegengaan, streeft hij ernaar dat heel Nederland aardgasvrij wordt. En het liefst zo snel mogelijk, daarom wil Johan dat het beleid wordt veranderd zodat een aardgasvrij Nederland realiteit kan worden.