Twee sleutels naar aardgasvrij wonen voor kwetsbare groepen

Woningeigenaren hebben behoefte aan toegankelijke communicatie en vergaande ontzorging bij verduurzaming. Dit concludeert de Nationale Ombudman in zijn onderzoek: ‘Een warme transitie?’. Dat geldt voor alle woningeigenaren, maar nog meer voor kwetsbare groepen. Het betrekken van deze groepen bij de warmtetransitie is lastig. Hoe krijgen we deze groepen toch mee? Procap werkt in de gemeente Eemsdelta onder andere aan dit vraagstuk.

Te veel informatie, geen actie

Een veel gehoorde drempel voor bewoners is de overdaad aan beschikbare informatie. Hierdoor wordt het niet makkelijker, maar moeilijker om in actie te komen. Want welke informatie is goed en welke afzender is betrouwbaar? Hoe maak je als eigenaar de juiste keuzes? Dit geldt extra voor kwetsbare doelgroepen die vaak toch al veel aan hun hoofd hebben.

Wanneer de gemeente hierin wil ondersteunen met initiatieven zoals energiecoaches, blijkt het uitdagend om achter de voordeur te komen. Hiernaast hebben woningeigenaren met meerdere vraagstukken te maken met verschillende domeinen en ingangen bij de gemeente. In de Groningse gemeente Eemsdelta lopen ze hier ook tegenaan en toetsten daarom een aantal oplossingen in de praktijk.

Sleutel 1: de helpende hand in duurzaamheidsland

In Eemsdelta zien we dat er al drie domeinen betrokken zijn bij de verduurzamingsopgave van woningen: het sociale domein (welzijn, energiearmoede), milieu (energie) en wonen. Vanuit dit laatste domein wordt het Volkshuisvestingsfonds uitgevoerd. Ook maakt de aardbevingsproblematiek in de provincie Groningen het nog eens extra complex voor veel mensen.

Gemeente Eemsdelta heeft als doel dat woningeigenaren goede stappen zetten in de warmtetransitie. Om bewoners aan te haken en het draagvlak voor de warmtetransitie te vergroten is het belangrijk om drempels weg te nemen. Het zetten van stappen wordt zo makkelijk mogelijk gemaakt. Eemsdelta heeft met 6 aardasvrije proeftuinen en vergelijkbare projecten veel ervaring opgedaan. De grote les: ontzorgen is nodig op drie niveaus. Want een leerpunt was dat alléén een energie-adviesrapport aanbieden woningeigenaren onvoldoende ontzorgt.

In de brede woningaanpak voor de hele gemeente, waarvan binnenkort de pilot start, krijgt de woningeigenaar een praktisch verduurzamingsadvies, een financieel advies en hulp bij de uitvoering. Het hele proces wordt eenduidig begeleid vanuit de gemeente. Dit is nodig, maar wel arbeidsintensief. De uitvoeringskosten zijn daarom relatief hoog. Kwetsbare doelgroepen worden in ieder geval gratis geholpen.

Sleutel 2: vertrouwen geven is vertrouwen krijgen

Gemeenten staan vaak met 1-0 achter als het om vertrouwen gaat. En overheden in het algemeen staan er op gebied van vertrouwen niet goed voor. Om bewoners te kunnen helpen moet dit omgebogen worden. Hulp bieden is op zichzelf niet het ultieme middel om in goed contact met hen te komen. Een integrale en open communicatie speelt daarin wel een grote rol. En vooral vertrouwen geven is van groot belang, blijkt uit de aanpak van Eemsdelta en buurgemeente Midden-Groningen. Want een open communicatie en afspraken nakomen blijken in het project Gasvrij Gorecht in Hoogezand een sleutel van vertrouwen. Hier stemden huurders van sociale huurwoningen massaal vóór de aanleg van een nieuw warmtenet.

Eemsdelta kreeg in de aardgasvrije proeftuin in Loppersum het vertrouwen van bewoners door zelf vertrouwen te geven. Het doel hier was woningen aardgasvrij te maken, onder andere door te voldoen aan de gestelde warmteverlies-eis. Woningeigenaren kregen een onafhankelijk energieadvies en een subsidie van 30% van de begroting met een maximum van 5.000 euro. Vertrouwen is gegeven door deze subsidie vooraf uit te keren. Ook kon een renteloze lening worden afgesloten tot 20.000 euro. Of de woningeigenaar kreeg een premie van 500 euro als er geen gebruik werd gemaakt van de lening. Achteraf is wel via evaluatiegesprekken getoetst of de overeengekomen maatregelen zijn uitgevoerd.

Integrale communicatie

De gemeente Eemsdelta werkt nu aan het belang van integrale communicatie, door bewoners vanuit de verschillende domeinen te benaderen met één duidelijk verhaal. Daarbij is er voor de bewoner zoveel mogelijk één vast aanspreekpunt. Zo vormt de Energiebrigade, die kleine isolerende maatregelen aanbiedt aan kwetsbare groepen, een ingang voor verdere hulp bij het aardgasvrij worden. Een andere ingang wordt gecreëerd vanuit het sociaal domein waar zowel de Energiebrigade en hulp bij aardgasvrij worden wordt aangeboden in de Kansshop. Dit is een webshop met producten en activiteiten voor mensen met een laag inkomen.

Hiernaast wordt er gewerkt aan één loket en een vast gezicht voor inwoners. Een goede interne afstemming in de relatief grote gemeente van ongeveer 45.000 inwoners is dan cruciaal. Daarom wordt de ontwikkeling van een ‘Inwoner Relatie Managementsysteem’ op dit moment onderzocht.

Geef en krijg ook vertrouwen

Op basis van de positieve ervaring van Eemsdelta roepen we andere overheden op om burgers en bedrijven meer vertrouwen te geven. En sterker, met vertrouwen te beginnen. Daarmee kunt u de warmtetransitie versnellen en de kosten verlagen. Immers, met minder regels en dichtgetimmerde processen is een kleinere inzet mogelijk.