'Premier moet gaan over herinrichting bestuur'

Het eind van het blauwdruk-denken heet het deze week aan de Eerste Kamer en de minister van Binnenlandse Zaken aangeboden Rob-rapport. Tientallen adviezen over de bestuurlijke reorganisatie zijn na de Tweede Wereldoorlog uitgebracht - allemaal zonder resultaat. Een van de hoofdoorzaken is volgens de Rob ‘de blauw-druk-aanpak’. De urgentie om het binnenlands bestuur te reorganiseren, is onverminderd groot, maar het is tijd voor een andere aanpak. ‘Onze focus ligt op het proces. Het einddoel staat voor ons niet vast’, aldus Rob-vice-voorzitter Geert Dales.

Volgens de Rob moet de premier als programmaminister worden aangewezen en het proces worden vastgelegd in het regeerakkoord. Het nieuwe kabinet organiseert vervolgens snel een bijeenkomst van alle betrokkenen – een ‘Assemblee van Thorbecke’ – die binnen een bepaalde tijd tot overeenstemming moet leiden. ‘Wij willen dat ook werkgevers, werknemers en organisaties uit onderwijs, natuur en milieu, bouw en zorg meedoen. In het verleden is voor de gewenste bestuurlijke organisatie te weinig de verbinding met de samenleving is gezocht’, aldus Dales.

Heldere politieke afspraken over proces en doel in de formatie moeten voorkomen dat de Assemblee een zachte dood sterft zoals de Nationale Conventie voor bestuurlijke vernieuwing in 2008. Het kabinet hakt de knoop door als er geen overeenstemming wordt bereikt. ‘Rijk, provincies en gemeenten krijgen daarna maximaal 6 maanden de tijd om het voorstel uit te werken’, aldus de Rob. Wetgeving dient vervolgens in het tweede zittingsjaar van het nieuwe kabinet te worden afgerond.

Ontwerpprincipes

Volgens Dales spoort het Rob-rapport met de oproep van Tjeenk Willink, vicevoorzitter van de Raad van State. Die hekelde het zomaar samenvoegen van ministeries en het zonder visie bezuinigingen op ambtenaren door politieke partijen. De Rob geeft in totaal tien ontwerpprincipes mee. De belangrijkste: inventariseer de taken, deel ze toe aan de overheidslagen en stem de schaal daarop af. Overheidslagen mogen elkaar niet in de weg zitten.

Op termijn blijft volgens de Rob naast de EU en het Rijk nog één decentrale bestuurslaag over. Randvoorwaarden: elke bestuurslaag krijgt een eigen, herkenbaar belastinggebied en bij herinrichting komen niet alleen besparingen in beeld maar ook transitiekosten. De huidige bestuurlijke organisatie heeft volgens de Raad een aantal knelpunten, zoals de bestuurlijke drukte door allerlei constructies voor intergemeentelijke samenwerking met beperkte democratische legitimatie.

Hans Bekkers en Henk Bouwmans