Pijnacker betaalt burger voor afval

Op een zonovergoten oktobermiddag trekt een vrouw met een zwaai een flinke boodschappentas vol oud papier en karton van haar bagagedrager. Ze loopt een groen geschilderd en met posters van bomen behangen filiaal binnen, identificeert zich met een pasje, waarna een medewerker het papier weegt.

‘Er wordt 4,96 kilogram ofwel een eurokwartje bijgeschreven op uw tegoed’, klinkt het een ogenblik later. ‘Al die kwartjes helpen’, verklaart de vrouw haar beweegreden. ‘Ik bracht mijn papier al weg, net als plastic en textiel, maar hier krijg ik er geld voor.’ Even later loopt een andere vrouw binnen die om dezelfde reden wil meedoen en haar toegangskaart komt ophalen. ‘Rijckaart’ heet het pasje.

‘Klinkt als de voetballer, en die was helaas verhinderd om de eerste week van september de opening te verrichten’, lacht Jørgen van Rijn. Hij leidt in Pijnacker-Nootdorp een proefproject waar bewoners voor het eerst in Nederland geld krijgen voor hun waardevolste afval. Om te beginnen gaat het om vier soorten afval: papier, textiel, kunststoffen en kleine elektrische apparaten. De eerste twee stromen doen een stuiver per kilogram, de laatste twee een kwartje.

Bliksemstart

 

De proef kent een bliksemstart. Binnen 3 weken doet 15 procent van de wijk mee op zes verschillende locaties. Juist deze middag passeert de totaalteller die online de resultaten van de zes afvallocaties bundelt, de 100 duizend kilogram. Samen vertegenwoordigt het een waarde van 8.766 euro.

‘Geld sparen doe je met afval’ en ‘Ryck, de Nederlandse Recycle Bank’ staat op de wapperende banieren buiten de loods. Het idee om burgers te belonen met geld ontstond een jaar geleden bij afvalinzamelaar Avalex, een gemeentelijk samenwerkingsverband van zes Zuid-Hollandse gemeenten.

De drijfveer? Het vermijden van kosten voor afvalverbranding, efficiëntere afvallogistiek (minder bakken en huisvuilwagens in het straatbeeld) en hoogwaardiger hergebruik van secundaire grondstoffen. ‘Deze drie factoren moeten de businesscase mogelijk maken’, zegt Van Rijn. ‘De spaar- en zegeltjescultuur van de Nederlander zal het inzamelpercentage omhoog brengen en superschoon gescheiden afval opleveren.’

Door een waarde te geven aan afval mikt Ryck bovendien op vermindering van zwerfafval - een kostenpost van formaat voor gemeenten - en het realiseren van duurzaamheidsdoelen van de gemeente. Deze twee factoren zijn niet verdisconteerd in het businessmodel.

Rijk word je er niet van, maar voor veel mensen is de 75 euro die een gemiddeld huishouden volgens berekeningen jaarlijks krijgt uitgekeerd, toch mooi meegenomen. Er zijn ook mensen die het geld, dat steeds per 10 euro wordt uitgekeerd, laten overmaken aan de sportclub, de Hartstichting of een derdewereldorganisatie. ‘En een kwartje in Nederland mag dan niet veel geld zijn, maar in Bangladesh kan iemand er een dag van eten’, aldus Van Rijn.

Hij constateert dat vooral de jeugd fanatiek afval inzamelt om het zakgeld te verhogen. ‘Dat zal het bewustzijn van de jeugd met afval en milieu verhogen’, vermoedt Van Rijn, die deze weken overuren draait om presentaties te geven op scholen en voetbalverenigingen. Aandoenlijk zijn de jongetjes die met skelters, compleet met aanhangwagens zaterdag afval komen lossen. ‘Eentje heeft zelfs een traptractortje met zwaailicht.’

Veelbelovend

 

Ook gemeenten buiten het Avalex-gebied tonen grote belangstelling voor het nieuwe afvalconcept. ‘Wij zijn verrast door de nieuwe manier van omgaan met afval’, reageert woordvoerder Liane ter Maat van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). ‘We kunnen uiteraard niet al na één maand zeggen dat alle Nederlandse gemeenten dit model moeten overnemen, maar we volgens het verloop van de proef met grote interesse.’

De vereniging voor afval- en reiningsmanagement NVRD vindt snelle conclusies eveneens niet aan de orde. ‘Dit is echter zeker een veelbelovende ontwikkeling’, zegt Maarten Goorhuis van de NVRD. ‘Wanneer de respons hoog blijft en de waarde van de ingezamelde deelstromen voldoende is, kan het systeem zichzelf bedruipen. Als dit inderdaad tot minder zwerfafval leidt, mag je de vermeden kosten daarvan ook inboeken. Het systeem laat in elk geval zien dat mensen gevoelig zijn voor een financiële beloning, zoals ook statiegeld tot hoge respons leidt.’

‘Net als de burger wordt de gemeente er niet rijk van, maar ook bij ons is in deze tijd elke euro meegenomen’, zegt Nico Oudhof, PvdAwethouder van onder meer openbare ruimte. ‘We kunnen verschillende inzamelbakken weghalen en besparen bovendien op de inzamel- en nascheidingskosten. Onze afvalstoffenheffing is kostendekkend, dus als we op deze manier geld besparen, zal de heffing voor de burgers dalen.’

Zie ook www.ryck.nl