'Groeikern geen stiefkind, maar motor van regio'

Ze hebben vaak een negatief imago en worden in het verstedelijkingsbeleid stiefmoederlijk behandeld: voormalige groeikernen zoals Houten, Nieuwegein en Zoetermeer. Ten onrechte, stelt het Planbureau voor de Leefomgeving. ‘Voor de metropoolregio’s zijn ze van groot belang.’

Karakterloos, maar wel in trek
Want ze mogen dan te boek staan als eentonige, karakterloze uit de kluiten gewassen woonerven, deze zogenoemde suburbane woonmilieus zijn wel in trek bij grote bevolkingsgroepen. Ze zijn gebouwd in een periode – jaren zeventig – dat er nog volop werd geïnvesteerd in voorzieningen zoals buurthuizen, gezondheidscentra en winkelgebieden. Er zijn goede OV-verbindingen naar de grote steden en veelal hebben gemeentebesturen in de afgelopen jaren de centrumgebieden flink opgeknapt. Het is er kortom, comfortabel wonen en werken.

Belangrijke bijdrage aan metropoolvorming
Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) nam acht ‘nieuwe steden’ onder de loep en schreef daarover het rapport Nieuwe steden in de Randstad. Het PBL pleit er daarin voor om met een positieve – of ten minste objectieve – blik naar deze steden te kijken. Zij kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan de metropoolvorming in de Randstad, zegt Like Bijlsma, medeauteur van het rapport. ‘Ze zijn aanjager in de regionale economie en hebben de dynamiek om verdere verstedelijking op te nemen.’

Bevolkingsgroei opvangen
De voormalige groeikernen ontstonden veertig jaar geleden om de bevolkingsgroei in de grote steden op te vangen. ‘Maar de belofte dat het echte steden zouden worden, is nooit ingelost. Nieuwe inzichten in het beleid gingen uit van versterken van de oude steden, door de bouw van Vinexwijken. Vervolgens kwamen ze in de schaduw te staan van de binnenstedelijke herstructureringsopgave en van de compacte stad en werd de groeikern een onvoltooid project’, schetst Bijlsma de ontwikkelingen eind vorige eeuw.

De complete stad
De nieuwe steden kozen daarna hun eigen koers. Houten bijvoorbeeld kreeg het profiel van een ‘woonstad’ voor bewoners met een hoge opleiding en koopkracht. Terwijl Spijkenisse, Purmerend en Almere zich ontwikkelden als suburbane stad voor stijgers; mensen met een lage opleiding en koopkracht. Daartussenin bewegen zich Haarlemmermeer, Nieuwegein, Capelle aan den IJssel en Zoetermeer in de richting van de ‘complete stad’ met een steeds meer stedelijk karakter.

Veel sociale voorzieningen en bedrijventerreinen
Nu in het stedelijk beleid de vorming van metropoolregio’s centraal staat, zijn de groeikernen weer actueel, zegt Bijlsma. ‘Want bewoners ervaren de kwaliteit van een groene en comfortabele stad wel. En omdat er veel sociale voorzieningen en bedrijventerreinen zijn, hebben ze veel sterker dan Vinexwijken de potentie om verder te verstedelijken. Het zijn de motoren in de regio.’

Toekomst als duurzame stad
Beleidsmakers moeten de potenties van de oude groeikernen doorontwikkelen, luidt het pleidooi van het PBL. Ze hebben toekomst als ‘duurzame stad’, een stad die bestand is tegen verdere verstedelijking en die nieuwe ontwikkelingen kan accommoderen. Een belangrijk voordeel van de groeikernen is hun ruime en flexibele opzet, waardoor gemakkelijk nieuwe functies kunnen worden toegevoegd, aldus het PBL. Een beperking hebben ze ook, net als de Vinex-wijken overigens: In de grote woongebieden die in één keer zijn gebouwd, verouderen de woningen tegelijkertijd. Dat moet in de duurzame stad worden vermeden.