Oer-Hollands woonerf toe aan update
Hoewel het woonerf, een typisch Nederlandse uitvinding, navolging krijgt in Amerika en Canada, kan het na een halve eeuw wel een update gebruiken.
Het was in de jaren ’70 en ’80 de perfecte oplossing om veilige zones te creëren tussen de nieuwbouwhuizen. Het typisch Nederlandse woonerf (tegenwoordig simpelweg ‘erf’) werd in hoog tempo aangelegd in de ‘bloemkoolwijken’ in onder meer Zoetermeer, Apeldoorn, Duivendrecht en andere groeiende steden. Maar anno 2015 is deze succesvolle Nederlandse uitvinding toe aan een ‘make-over’, vindt onder meer Ellen van Bueren, hoogleraar Urban Development Management.
'Woenurf'
De gemeente Emmen had bijna een halve eeuw geleden de primeur. In de nieuwbouwwijk Emmerhout werd een noviteit gebouwd: het woonerf. Een autoluw gebied tussen de huizen waar kinderen veilig konden spelen. Het oer-Hollandse ‘erf’, zoals het tegenwoordig heet, is ook door de Verenigde Staten en Canada ontdekt. Miami wordt binnenkort de trotse bezitter van een heus ‘woenurf’.
Markt
De wijk Wynwood in Miami was ooit een industriegebied, maar is inmiddels een hippe wijk met restaurants en cafés. De straten zijn daar echter nog niet op aangepast. Ondernemers hopen dat de wijk meer leefbaar en beloopbaar wordt als er een woonerf met meer groen wordt aangelegd. ,,Een woonerf is zo bestraat dat het verkeer langzaam rijdt en ook fietsers en voetgangers de weg gebruiken. Ze kunnen in het weekend zelfs worden afgesloten voor bijvoorbeeld de markt", legt de krant ‘Miami New Times’ uit.
Canada
Miami is niet de eerste Amerikaanse stad die het woonerf introduceert. Een nieuwbouwwijk in Ithaca in de staat New York heeft het Nederlandse voorbeeld ook al afgekeken. Naast de Verenigde Staten heeft ook Canada het 'woenurf' omarmd. Steden als Ottawa, Montreal en Toronto hebben zulke straten.
Interactie bewoners
‘Het woonerf integreert alle vormen en haalt de haast uit de hectiek,’ verklaart hoogleraar Ellen van Bueren het succes van het woonerf. ‘Daarnaast wordt er ook ruimte gecreerd voor interactie tussen de bewoners.’ Het verbaast haar dan ook niet dat het concept met veel enthousiasme in het buitenland wordt ontvangen. ‘Alhoewel er al wel iets vergelijkbaars in Amerika bestaat; de ‘gated communities’. Maar dan gaat het om privaat terrein. Het erf kenmerkt zich doordat het publieke ruimte is.’
Menselijke maat
Volgens de hoogleraar heeft de opzet van het woonerf een groot sociaal effect. ‘Het brengt de menselijke maat terug in de stad. Omdat er geen heldere grenzen zijn aangegeven, worden mensen gedwongen om zelf invulling aan die ruimte te geven. Dat werkt heel positief, het nodigt uit tot contact.’
Energieopwekking
Maar, bijna 50 jaar later mag het erf ook wel een beetje met de tijd meegaan vindt Van Bueren. ‘Het woonerf is van oorsprong natuurlijk erg ‘stenig’. Als het wat groener wordt gemaakt dan draag je bijvoorbeeld bij aan de bestrijding van hittestress.’ Ze zou het toejuichen als het erf 2.0 ook gezamenlijke voorzieningen zou krijgen. ‘Het woonerf zou met geïntegreerde kleinschalige systemen klaar voor de toekomst zijn. Denk aan energieopwekking of bijvoorbeeld regenwateropvang.’
De meeste gemeenten houden zich nu juist bezig met het uitbannen van veel groen, want dat moet allemaal onderhouden worden en daar wordt nu juist op bezuinigd door het groen maar gewoonweg af te schaffen.
Ik ben opgegroeid op een echt jaren 80 woonerf: daar stond nu juist heel veel groen. Dat was in onze gemeente nu juist kenmerkend. Gevolg was echter ook dat dat groen ging woekeren omdat het niet voldoende onderhouden werd. Als ik nu hetzelfde woonerf oprijd, is het meeste groen door de gemeente vorig jaar weg gehaald en dichtgelegd met stenen. Ook de speeltoestellen in kinderspeeltuintjes op het woonerf zijn weggehaald. 'Natuurlijk spelen' noemt men dat: op stenen en een poepveld. Opknappen van de woonerven ben ik helemaal voor, maar niet op die manier...