Opknappen bedrijventerreinen vreet tijd en geld

Peter Noordanus is voorzitter van de taskforce die is ingesteld door minister Van der Hoeven (Economische Zaken) en Cramer (Ruimtelijke Ordening). Hij licht het tussenrapport van de taskforce toe. 'We hebben het hier over een slecht gedefinieerd probleem. De afgelopen jaren is het een festijn gebleken voor adviesbureaus en consultants. Op dit terrein zijn veel rapporten verschenen en is er geen gebrek aan papier', zegt hij. Het probleem is volgens hem dat al die rapporten over te veel zaken tegelijk gingen.

Zijn taskforce wil concrete oplossingen bieden met bijdragen van alle betrokkenen en daarbij onderscheid maken in verschillende vormen verloederende bedrijventerreinen. Er zijn terreinen met een klein probleem, bijvoorbeeld een slechtere bereikbaarheid, waar kan worden volstaan met een kleine opknapbeurt en met de aanleg van een ontsluitende weg. Er zijn ook bedrijventerreinen, zoals de IJ-oevers van Amsterdam en de stadshavens in Rotterdam die worden omgebouwd tot dure woongebieden. 'Daar zijn vaak al dragers voor de financiële consequenties, dus daar speelt het probleem minder', aldus Noordanus.

Het echte probleem zit volgens de taskforce in de bedrijventerreinen die een economische functie houden en die grondig op de schop moeten. De herstructurering van deze bestaande en blijvende bedrijventerreinen is juridisch en financieel vaak ingewikkeld. Volgens de tussenrapportage van de taskforce moet daarvoor verbinding worden gezocht met nieuw te bouwen bedrijventerreinen. 'Verevening met opbrengsten uit nieuwe terreinen zou hier een oplossing kunnen bieden. Dat is juridisch wel ingewikkeld, maar de nieuwe Wet op de ruimtelijke ordening en de nieuwe Grondexploitatiewet bieden wel kansen. We komen nog met aanbevelingen om bijvoorbeeld onteigening beter mogelijk te maken', aldus Noordanus.

De oud-wethouder van Den Haag ziet ook mogelijkheden in fiscale maatregelen, bijvoorbeeld door bedrijven soepeler met afschrijvingen om te laten gaan. Bovendien mogen gemeenten best wat meer geld vragen bij de gronduitgifte. 'In Nederland worden gronden relatief goedkoop uitgegeven, vergeleken op internationaal niveau, daar mag best iets aan veranderen.' Gemeenten zouden ook vrijstelling moeten kunnen verlenen van lokale belastingen voor bedrijventerreinen, internationaal een beproefd middel om geld te genereren, stelt Noordanus.

Incentives

De werkwijze die de taskforce voor ogen heeft, is geen eendagsvlieg, maar gaat gemiddeld minstens tien jaar duren. Voor het opknappen van een verloederd terrein moet namelijk vaak eerst de grond worden onteigend en aangekocht door de overheid. Dan moet de bodem worden schoongemaakt en daarmee zijn al enkele jaren voorbij. 'Gebiedsontwikkeling is niet iets van één kabinet, dus er is geduld voor nodig, maar met financiële creativiteit is er iets moois van te maken', zegt Noordanus.

De kern van de nieuwe aanpak is regionale samenwerking voor de bedrijventerreinen, zoals nu op sommige plekken al is ingezet. Als voorbeeld noemt Noordanus de Brabantse Ontwikkel-Maatschappij (BOM). Deze aanpak voorkomt bovendien dat gemeenten zich alleen concentreren op een eigen bedrijventerrein, zoals in het verleden wel is gebeurd. 'Provincies hebben hier ook een rol in, maar zij hebben de nieuwe Wet op de ruimtelijke ordening en de Grondexploitatiewet als hulpmiddel', aldus Noordanus. Bedrijven die terugkeren op een vernieuwd bedrijventerrein kunnen eveneens meebetalen, want zij profiteren ook van de opknapbeurt.

In de tussenrapportage wordt van het kabinet wel aanvullende financiering gevraagd (zie kader). 'Bij de ministers was bij de aanbieding van de tussenrapportage wel de beduchtheid dat er weer onmiddellijk wordt gekeken naar een financiële bijdrage van het rijk, want de polsstok reikt niet tot het oneindige. Daarom staat meteen ook in de tussenrapportage dat daarbij is ingecalculeerd dat decentrale overheden en marktpartijen ook zullen moeten bijdragen en zoekt de taskforce het ook in fiscale incentives en financial engineering', aldus Noordanus.

De taskforce (her)ontwikkeling bedrijventerreinen is ingesteld door het kabinet om te adviseren over de herstructurering van bedrijventerreinen. De tussenrapportage moest voor 1 mei zijn afgerond en is vorige week aangeboden. Het definitieve rapport verschijnt in september. Voorzitter Peter Noordanus werd na zijn wethouderschap in Den Haag directievoorzitter van AM vastgoedontwikkeling. Vanaf 29 mei vervult hij ook het voorzitterschap van Neprom, de vereniging van Nederlandse projectontwikkelaars. In de taskforce zitten volgens Noordanus 'vogels van verschillende pluimage': Elco Brinkman (voorzitter Bouwend Nederland), Theo Rietkerk (gedeputeerde Overijssel) en Roelof Bleker (wethouder Enschede).

Noodzakelijke rijksbijdrage

Een bijdrage van het rijk is volgens de tussenrapportage onontkoombaar. Het kabinet wil vanaf 2010 jaarlijks ongeveer 1.500 hectare aan bedrijventerreinen herstructureren. De taskforce stelt een proef voor om de geadviseerde aanpak te testen met 500 hectare in 2009, gevolgd door 1.000 hectare in de jaren daarna. De noodzakelijke bijdrage van het rijk is ongeveer 30 miljoen euro het eerste jaar en daarna 65 miljoen euro per jaar vanaf 2010. De taskforce roept het rijk op de middelen hiervoor alvast in de rijksbegroting te reserveren.