Verlaag drempels voor verlenging levensduur

In een wereld waar de wegwerpcultuur nog steeds de norm is, wordt het steeds duidelijker dat we de manier waarop we met onze spullen omgaan radicaal moet veranderen. De transitie naar een circulaire economie – waarin producten zo lang mogelijk worden gebruikt door reparatie, hergebruik, delen en lenen – is niet alleen wenselijk, het is noodzakelijk! Toch blijven de drempels voor levensduurverlenging (te) hoog, zo stelt ook het Planbureau voor de Leefomgeving vandaag. Als we echt impact willen maken, moeten we deze barrières dringend verlagen. De overheid, bedrijven én burgers spelen hierbij een cruciale rol.

Het recente rapport van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) wijst op de dringende noodzaak om de levensduur van producten te verlengen. Door meer te repareren, te delen en te lenen, kunnen we ons grondstoffengebruik drastisch verminderen en de ecologische voetafdruk verkleinen. De Europese Wet ‘Right to repair’ verplicht bedrijven en lidstaten dit mogelijk te maken. De realiteit is echter nog steeds dat het makkelijker en goedkoper is om iets nieuws te kopen dan om een kapot product te (laten) repareren. Deze praktijk draagt bij aan een groeiende afvalberg en een steeds groter wordende druk op onze natuurlijke hulpbronnen.

Als we willen dat levensduurverlenging de norm wordt, moeten we de drempels die mensen nu ervaren, wegnemen. Denk aan de hoge kosten en beperkte beschikbaarheid van reparatie mogelijkheden, of het gebrek aan toegankelijke deel- en leendiensten. Bewonersinitiatieven zoals de vele repaircafés, ruilkasten en weggeefwinkels in het land proberen deze drempels te verlagen door reparatie en het delen van spullen gemakkelijker en aantrekkelijker te maken. Maar om dit soort (bewoners-)initiatieven succesvol te laten zijn, is structurele ondersteuning nodig.

De overheid moet een actieve rol spelen in het verlagen van drempels. Dit kan door het aanbieden van subsidies voor reparaties, het faciliteren van lokale deel- en reparatienetwerken en het verlagen van de belasting op arbeid in plaats van op consumptie. Circulaire servicepunten, waar mensen terecht kunnen voor advies en ondersteuning bij het repareren en delen van spullen, zouden in elke buurt beschikbaar moeten zijn. Deze centra kunnen niet alleen helpen om de toegang tot reparatie en delen te vergemakkelijken, ze dienen ook als ontmoetingsplekken waar kennis en ervaringen worden gedeeld.

In de cultuuromslag die nodig is om repareren, delen en lenen de norm te maken, speelt de overheid een belangrijke rol, evenals bedrijven. Maar consumenten zullen ook hun steentje moeten bijdragen. Bedrijven moeten producten (her)ontwerpen die makkelijker te repareren zijn, terwijl consumenten bewuster kunnen kiezen voor duurzame opties. Daarnaast zijn juist bewonersinitiatieven op gebied van delen, lenen, ruilen en repareren onmisbaar om de duurzaamheidsdoelen te bereiken. En het mooie is: deze initiatieven dragen vaak ook bij aan de sociale agenda: armoedebestrijding, sociale cohesie, re-integratie van mensen met afstand tot de arbeidsmarkt.
De urgentie van levensduurverlenging kan niet genoeg worden benadrukt. Het verlengen van de levensduur van producten door te repareren, te delen en te lenen is niet alleen een cruciale stap naar een circulaire economie, maar ook een noodzaak voor het behoud van onze planeet. Als samenleving moeten we alles op alles zetten deze verandering te realiseren.  Alleen door drempels weg te nemen en de belangrijke rol van bewonersinitiatieven te zienkunnen we ervoor zorgen dat levensduurverlenging de nieuwe norm wordt en een duurzame toekomst binnen handbereik ligt.

Tess Schram, programmaleider Circulaire Samenleving bij de Natuur en Milieufederaties