Terechte vragen

Als u dit leest, heeft het finale debat over de Omgevingswet in de Eerste Kamer plaatsgevonden en is het (naar verwachting) alleen nog wachten tot een krappe meerderheid zich later deze maand achter de invoering van de wet per 1 januari 2024 schaart. Eindelijk is er de gewenste duidelijkheid voor gemeenten. Ze kunnen, zoals ze zelf graag wilden, tijdig met de voorbereiding aan de slag en vaart maken.

In de diverse position papers die aan de vooravond van het debat werden uitgebracht, klinken vertrouwde visies door. Natuurorganisaties zijn tegen de wet, omdat ze vrezen dat de natuur met de flexibeler normen wordt verkwanseld. Lieuwe Koopmans van softwareleverancier Tercera trekt ten strijde tegen de onvolkomenheden van het digitaal stelsel (‘Het meest waarschijnlijke scenario: continue noodgrepen’). En wetgevingsjurist Henk Gierveld hekelt de juridische glibberigheid van het projectbesluit dat het staande omgevingsrecht vervangt.

Daartegenover staan partijen als Bouwend Nederland en VNO-NCW die geloven dat het digitale stelsel straks ‘werkbaar’ is. Even zuinig positief zijn de ruimtelijke ontwerpbureaus, gebundeld in Kennislab Omgevingswet. Invoering per 1 januari 2024 moet wat hen betreft kunnen, al zal het zeker tot vertraging leiden in de gebiedsontwikkeling en zijn diverse weeffouten in het digitale stelsel nog niet opgelost. Position papers van de decentrale koepels ontbreken, gek genoeg.

Opvallende posities nemen de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden en de Raad van State in. De raadsleden vrezen dat inwoners straks ‘de dupe worden van bestuurlijke daadkracht’. De Raad van State uit vergelijkbare zorgen. ‘Partijen die tegen besluitvorming wensen op te komen’ moeten ‘op een laagdrempelige en gebruiksvriendelijke wijze hun rechten kunnen afleiden’, anders dreigt hun rechtsbescherming te worden uitgehold.

Ze raken een gevoelige snaar. Het debat over de Omgevingswet versmalt zich dusdanig tot de staat van de gemeentelijke automatisering dat de achterliggende doelen (‘eenvoudig beter’) uit beeld zijn geraakt. Kan de initiatiefnemende burger straks met de wet en de ict uit de voeten?

Beantwoording van dat soort vragen mag de komende maanden meer nadruk krijgen.