Gebrek aan urgentie hindert beheer kernafval

Een gebrek aan urgentie en richting bij de besluitvorming over de berging van radioactief afval belemmert de noodzakelijke kennisopbouw. Dit concludeert het Rathenau Instituut in het rapport ‘Koersen naar kennis’. Het rapport benadrukt dat de overheid de kennisontwikkeling gerichter kan sturen door een helder stappenplan te maken voor toekomstige besluiten.

Risico's in kaart

Eind vorige eeuw besloot de regering om het Nederlandse radioactief afval tijdelijk op te slaan in Zeeland. Deze bovengrondse opslag is een tussenoplossing. Het kabinet wil rond 2100 beslissen over een definitieve bergplek, die dertig jaar later in gebruik moet zijn. Maar het besluitvormingsproces voor deze eindberging is nog onduidelijk. Volgens het Rathenau Instituut is kennis essentieel om te bepalen hoe en waar Nederland het afval veilig kan bergen en om de bijbehorende risico's in kaart te brengen. Ook regionale overheden, maatschappelijke organisaties en burgers hebben deze kennis nodig om hun rol bij de besluitvorming te kunnen spelen. Maar volgens de onderzoekers ontbreekt het momenteel aan duidelijkheid over wanneer beslissingen moeten worden genomen en welke kennis hiervoor beschikbaar moet zijn.

Technische versus sociale kennis

Het Rathenau Instituut sprak met 24 deskundigen, organiseerde twee workshops en bestudeerde relevante literatuur. Daaruit kwam naar voren dat Nederland de berging lange tijd vooral als een technische uitdaging zag, waarbij de focus lag op methoden om afval in zout- of kleilagen te bergen. Sociaalwetenschappelijke kennis over besluitvorming en het betrekken van belanghebbenden kreeg minder aandacht. Deze kennis is juist cruciaal voor het vertrouwen van burgers in het afvalbeheerproces, stelt het Rathenau Instituut. Het is ook onduidelijk wie dit onderzoek moet financieren: de afvalproducenten of de overheid.

Maatschappelijke Betrokkenheid

Onderzoeker Romy Dekker benadrukt dat het beheer van radioactief afval ook een maatschappelijk vraagstuk is. Het is belangrijk dat er voldoende kennis is, maar ook dat burgers vertrouwen hebben in die kennis en hoe die tot stand is gekomen,’ aldus Dekker. In landen als Zweden en Zwitserland zijn er voorbeelden van hoe maatschappelijke betrokkenheid gestimuleerd kan worden. In Zweden kunnen maatschappelijke organisaties onderzoeksgeld krijgen en in Zwitserland kunnen regionale overheden onafhankelijke onderzoekscommissies instellen.

Het rapport is onderdeel van een reeks projecten van het Rathenau Instituut om het kabinet te adviseren over de beste aanpak voor de definitieve berging van radioactief afval. Eerder onderzocht het instituut al hoe Nederland sinds de Tweede Wereldoorlog met radioactief afval is omgegaan, hoe andere landen hun afval beheren en welke wet- en regelgeving hiervoor geldt. Het adviesrapport wordt later dit jaar aan de staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat aangeboden.