Omgevingswet vereist meer inlevingsvermogen

Een projectontwikkelaar meldde zich bij mij die vooral kleinere projecten doet. Hij wil tien appartementen bouwen wat niet in het bestemmingsplan past. Intern bij de gemeente is het ontwerp van de architect beoordeeld. Het plan moet worden aangepast, maar daar komt hij wel uit. Dan komen we te praten over het vervolg.

Er moet worden afgeweken van het bestemmingsplan. Niet besproken is hoe dat zal gaan. Wordt het een herziening van het bestemmingsplan, waarvoor de gemeenteraad bevoegd gezag  is? Of een omgevingsvergunning ex art. 2.1 lid 1 onder c Wabo jo art. 2.12 lid 1 onder a sub 3 Wabo waarvoor het college van B&W bevoegd gezag is? Is in dat geval ook een verklaring van geen bedenkingen van de gemeenteraad nodig?

Evenmin is besproken of de coördinatieregeling Wro een optie is. Dat heeft voor hem als voordeel, dat er maar één procedure en één rechtsgang bij beroep is. Zit er dan een herziening van het bestemmingsplan bij dan is de rechtbank niet aan zet en dat scheelt tegenwoordig al gauw anderhalf jaar. Toch een belangrijke afweging in deze tijd van betrokken en mondige, soms boze, burgers en stijgende bouwkosten. Deze strategisch-juridische afwegingen zijn voor iemand die geen ambtenaar is lastig. Wat is daarvoor het passende moment?

Evenmin aan de orde gekomen waren thema’s als duurzaamheid, klimaatadaptatie, gezondheid, toegankelijkheid openbare ruimte en natuurinclusiviteit. Toch belangrijke onderwerpen mocht de Omgevingswet per 1 juli a.s. ingaan. Nu meenemen voorkomt aanpassingen en aanvullingen straks, met alle extra kosten van dien.

Wel besproken was de anterieure overeenkomst die de gemeente wil sluiten. De ontwikkelaar verbaasde zich over de kosten die men hem voorspiegelt. Hij moet immers al alle onderzoeken en ruimtelijke onderbouwingen zelf aanleveren en legt ook alle voorzieningen zelf aan. Welke kosten maakt de gemeente dan nog? En waar betaal je dan leges voor?

Dat eventuele planschade wordt meegenomen, akkoord, maar dit zijn toch wel erg hoge kosten. Temeer omdat ook die anterieure overeenkomst geen zekerheid geeft. En … in hoeverre kun je daar nu over onderhandelen? Weigeren ze anders niet gewoon medewerking?

Ambtelijk wordt voorgesteld dat hij na aanpassing van het plan naar de welstandscommissie gaat. Daarna is het tijd voor participatie. Hoe slim is dat? Participatie op een door welstand goedgekeurd plan levert participanten het gevoel op voor een voldongen feit te staan. Logischerwijs zal de ontwikkelaar zijn plan maximaal willen verdedigen. De hakken gaan aan beide kanten meteen in het zand. Als de ontwikkelaar bereid is om ook dan over te gaan tot aanpassingen: dat kost wel het nodige en misschien moet hij dan weer terug naar welstand. Als die bereidheid er niet (meer) is: wat doet dat dan met het draagvlak voor het plan?

Niet voor niets gaat het bij de Omgevingswet om ‘vroegtijdige’ participatie: als nog niet alles is afgekaart. Participatie die ertoe doet, omdat je dat terugziet in het uiteindelijke plan. Daarvoor moet het proces de ontwikkelaar wel in staat stellen gemakkelijk aanpassingen te kunnen doen of er met beperkte kleerscheuren uit te stappen als het te lastig wordt.

Participatie kan in twee stappen. Eerst over de bestaande situatie, het idee (schetsplan, alternatieven) waarbij vooral informatie wordt opgehaald. Dat is vroegtijdige participatie. Later gaat het dan over het eindresultaat waarin de ambtelijke voorwaarden, de uitkomsten van de participatie en de welstandsbeoordeling zijn verwerkt. Dat zal meer inspraak zijn.

Dan volgt ook het moment van de strategische keuze: welk besluit wordt aangevraagd en waar sluiten we een overeenkomst over? Wat wijs is, hangt immers ook af van het draagvlak. De hier door de gemeente voorgestelde aanpak is vanuit het perspectief van zowel de ontwikkelaar als van de participanten niet interessant en niet ‘des’ Omgevingswets. Gelukkig kan de ontwikkelaar in deze fase zelf bepalen met wie hij waarover de (omgevings)dialoog aangaat.

Belangrijk is dat de participatie goed verloopt. Dat betekent vooral informatie ophalen en open staan voor alle vragen en opmerkingen. Daar een goed verslag van maken en op alle punten terugkomen. Laten zien wat ermee gedaan is. Als er niets mee gedaan kon worden, goed uitleggen waarom. Bij die participatie kan de ontwikkelaar raadsleden betrekken. Hoe? Dat is een zaak voor overleg met de gemeenteraad zelf.

Deze gemeente heeft dus nog wel een weg te gaan om in de geest van de Omgevingswet te werken. Qua cultuur en werkwijze is er nog een wereld te winnen. Met of zonder de Omgevingswet.