Integrale aanpak duurzaamheid tastbaar maken voor gemeentelijk beleid

Auteur bijdrage:  Stefan Dannel, Adviseur duurzame & circulaire bouw- en gebiedsontwikkeling 

De maatschappelijke opgaven waar gemeenten vandaag de dag voor staan, zijn enorm. Denk aan de bouw van 900.000 nieuwe woningen, de transformatie naar emissieloze mobiliteit of beheer en onderhoud van openbare ruimte en de vastgoedvoorraad. En alsof dat nog niet genoeg is, moeten zij deze opgaven combineren met steeds verder onder druk staande duurzame doelstellingen. Hierbij komen nog uitdagingen zoals de energietransitie naast toenemende netcongestie, een klimaatadaptieve leefomgeving die tegelijkertijd biodiversiteit moet herstellen en een afval- en materiaalreductie binnen een nu nog lineaire economie. 

Hoe vertaal je zulke abstracte en gestapelde doelstellingen naar concrete, werkbare oplossingen binnen je programma’s en plannen? Hoe voorkom je dat mooie ambities alleen maar op papier blijven staan? Het zijn vragen die ik dagelijks tegenkom in mijn werk.  

Abstracte doelen en complexe uitdagingen 

Bij het invullen van de vaak hoge duurzame ambities ontbreekt het gemeenten regelmatig aan een concrete uitwerking. Zij staan voor flinke uitdagingen: 

• Met welke rol pak je duurzaamheid op binnen je programma’s en plannen? 
• Wat doe je als de benodigde kennis, capaciteit of juiste gedrag ontbreekt? 
• Hoe zorg je dat alle stakeholders op één lijn komen? 
• Hoe toon je aan dat duurzaamheidsinitiatieven echt impact maken? 

 Het probleem is niet dat gemeenten niet willen, maar dat ze vastlopen in de complexiteit. Het voelt soms alsof je een puzzel probeert te leggen waarvan de helft van de stukjes ontbreekt. Wat ik in de praktijk zie, is dat het wél mogelijk is om deze doelen tastbaar te maken. 

Duurzaamheid integraal benaderen 

De sleutel ligt in het integraal benaderen van duurzaamheid. Het is essentieel niet ieder thema als individuele uitdaging te zien, maar juist aan elkaar te koppelen. De energietransitie los je bijvoorbeeld niet op met installaties en isolatie alleen. Door de juiste producten te kiezen, versnel je juist ook aan de materialenkant. Zijn die dan ook nog biobased en van eigen bodem, dan zorg je bovendien voor meer biodiversiteit en werkgelegenheid.  In de zoektocht naar oplossingen met meervoudige impact, help ik gemeenten in alle fasen van de omgevingscyclus. Bijvoorbeeld door definiëren van ambities voor de omgevingsvisie, vertalen van deze ambities in omgevingsprogramma’s naar concrete maatregelen en vervolgens verankeren van de concrete regels en kaders binnen omgevingsplannen. Tot slot monitoren we de voortgang en sturen bij waar nodig. 

Ook dit proces kent zijn uitdagingen, daarom kijk ik samen met gemeenten naar vijf pijlers om abstracte doelen tastbaar te maken.  

Vijf pijlers voor tastbare duurzaamheid  

1. Kennisupdate 
   Gebrek aan actuele kennis is een veelvoorkomend struikelblok. Door gemeente specifieke vraagstukken te verbinden aan de nieuwste ontwikkelingen, trends en best practices, raken gemeenten geïnspireerd en kunnen ze hiermee aan de slag met nieuwe ideeën. 
2. Samenwerking 
   Duurzaamheid vraagt om samenwerking met lokale stakeholders zoals bedrijven, maatschappelijke organisaties en inwoners. Brede betrokkenheid binnen keten en speelveld zorgt niet alleen voor betere ideeën, maar ook voor meer draagvlak. 
3. Bewijsvoering 
   Het aantonen van de impact van duurzaamheidsinitiatieven is vaak lastig. Data ontbreekt of wordt onvoldoende toegelicht. Met tools om bewijsmateriaal te verzamelen, toe te lichten en af te wegen, worden resultaten voor gemeenten zichtbaar en deelbaar. Dit creëert vertrouwen en maakt duurzame keuzes transparanter. 
4. Gedragsverandering 
   Duurzaamheid vraagt om een cultuurverandering binnen gemeentelijke organisaties. Goede begeleiding ondersteunt gemeenten hierbij, zodat duurzaamheid een integraal onderdeel wordt van werkprocessen en niet iets wat ‘erbij’ komt. 
5. Normstelling 
   De vastlegging van ambities vormt een uitdaging. Met de juiste begeleiding veranker je duurzaamheid structureel en afgewogen in beleid en regels. Zodat het een vast onderdeel wordt van programma’s, projecten en beheer van portefeuilles. Geen optie, maar een norm.  

Van abstract naar concreet 

Door deze vijf pijlers te combineren, zie ik dat gemeenten echt stappen maken. Abstracte doelen worden concreet, samenwerking komt op gang en er ontstaat een helder beeld van wat wel en niet werkt. Denk bijvoorbeeld aan materiaalkeuzes gekoppeld aan CO2-reductie, fietspilots voor duurzamere mobiliteit, biodiversiteit die meetbaar is of kansenanalyses voor industriële optopping. Wat ik mooi vind is dat duurzaamheid niet langer wordt gezien als een verplichting maar als een kans om écht impact te maken. Daarnaast zie ik graag dat elke gemeente met meer dan 100.000 inwoners, een projectdirecteur aanstelt die duurzame integraliteit aanstuurt en vertaalt naar concrete projecten.