Omgevingsvergunning vergt grondige voorbereiding van gemeenten

De meningen variëren van gedrocht tot zegen, maar over een jaar moet iedereen eraan geloven: de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo). De wet regelt de omgevingsvergunning en treedt op 1 januari 2009 in werking. Dat betekent dat 25 vergunningen en ontheffingen worden samengevoegd in één vergunningbesluit, met één beroepsprocedure.

De komst van de Wabo laat al lang op zich wachten en is regelmatig uitgesteld. Minister Jacqueline Cramer (PvdA, Ruimtelijke Ordening) zei bij de laatste behandeling van de wet in de Tweede Kamer dat zij echt verwacht dat 1 januari 2009 de ingangsdatum wordt. 'Of dat werkelijk zo is, kan ik pas op 2 januari volgend jaar vertellen', zegt Joke de Vroom, programmamanager Wabo bij het ministerie van Vrom. 'Er zijn nog wel een aantal stappen te nemen. Zo moet de Eerste Kamer nog over de wet beslissen. Maar we zetten alles op alles om het te halen', aldus De Vroom. Voordat de senaat erover praat moet de Tweede Kamer de behandeling nog afronden.

Mislukken

Een ander heikel punt is de bij de Wabo horende automatisering. De Tweede Kamer is sceptisch over de ict, mede door het oordeel van de Algemene Rekenkamer dat veel ict-projecten van de overheid mislukken. 'Al die aandacht is logisch. In de loop van volgend jaar zijn alle overheden aangesloten op het systeem. Dan kijken we hoe het ervoor staat. De minister houdt de Kamer op de hoogte', zegt De Vroom.

Een aantal gemeenten is al op orde voor de komst van de omgevingsvergunning. Voor het nemen van dat ene besluit en het doorlopen van één beroeps- en bezwaarperiode moeten ze wachten tot de wet in werking treedt. De Vroom geeft toe dat de wet ingewikkeld is. 'Maar straks hoef je in plaats van twintig boeken maar één boek open te slaan om te kijken hoe het zit met de vergunning. Dat is niet ingewikkelder dan nu. Het is belangrijk dat de wet werkbaar is voor burgers en ondernemers. En overheden moeten er ook mee uit de voeten kunnen.'

De kleine bouwers en projectontwikkelaars, verenigd in de NVB zijn niet blij met de Wabo. Zij zijn bang voor onwerkbare situaties. 'Onze leden kopen veelal grond van particulieren en zij willen weten of een bestemmingsplan gewijzigd kan worden, voor ze aan een bouwvergunning beginnen, daarna komen ze andere dingen tegen zoals een bodemsanering. Later komt nog eens de gebruikersvergunning. Daar heb je dan toch veel deelvergunningen voor nodig. Het had best zo kunnen blijven als het nu is', zegt Frits Nuss, directeur van de NVB.

De grote ontwikkelaars, verenigd in de Neprom zijn positiever. 'Op zich is het belangrijk, ook voor ons, dat je procedures kunt ontwikkelen. Het helpt de consumenten, de ontwikkelaars vaak niet. We verwachten geen wereldwonderen', zegt Jan Fokkema, directeur van de Neprom. Een belangrijke eis vindt hij dat gemeenten wel meteen met de vergunning aan de slag gaan en niet wachten tot alles binnen is. 'Dan worden de procedures te zwaar. We willen dat er maximaal gebruik wordt gemaakt van de mogelijkheden die de wet op dit punt biedt', stelt Fokkema.

Achterban

De grote bouwers, verenigd in Bouwend Nederland, zijn tevreden over de Wabo. 'De doelstelling is zoveel mogelijk tegelijk aan te vragen en zoveel mogelijk vooruit te kijken. Wij zullen onze achterban hierin gaan opvoeden. Wij gaan naar de bedrijven toe, zodat het daar ook gaat leven', zegt Pieter Clerx, coördinator van de Wabo bij Bouwend Nederland. 'Het is ook leuk werken. Door één vergunning ontstaan meer teams. Je ziet nu al dat gemeenten de mensen bij elkaar zetten, bijvoorbeeld op het gebied van milieu, bouw- en woningtoezicht en brandweer'. Clerx ziet vooral voordelen omdat de bouw met minder regels te maken krijgt in plaats van alle huidige regeldrukte, zoals de Flora- en faunawet, de Woningwet en de Algemene plaatselijke verordeningen.

De bouwers en ontwikkelaars benadrukken dat gemeenten nogal wat voor hun kiezen krijgen met de invoering van een nieuwe Wet ruimtelijke ordening en bijvoorbeeld de grondexploitatiewet. De Vereniging Nederlandse Gemeenten erkent dat. 'Het is een gigantische operatie voor gemeenten. Duizenden medewerkers moeten zich goed voorbereiden en nog niet iedereen loopt even hard', zegt Cor Lamers. De burgemeester van Houten is als voorzitter van de commissie Milieu en Mobiliteit namens de VNG vanaf het begin bij de discussie betrokken. Hij is bang dat de kleine gemeenten het werk mogelijk niet aankunnen. Misschien dat die meer moeten samenwerken, maar de VNG houdt dat nog in de gaten.

Belangrijk vindt hij de mentaliteitsverandering die bij de wet hoort. 'Al het denken moet vooraf gebeuren en de aanvraag moet helemaal compleet zijn. Nu helpen we de aanvragers nog door als iets mist in de aanvraag even te waarschuwen.' De VNG had liever gezien dat de omgevingsvergunning er niet was gekomen. 'Die slag hebben we verloren en toen hebben we de knop omgedraaid. Met die nieuwe blik zagen we wel meer problemen, omdat je voor zo'n vergunning eigenlijk ook de Wet ruimtelijke ordening en de Wet milieubeheer moet integreren. Dat is niet gebeurd', zegt Cor Lamers.

Bevoegd

Bij de Wabo is niet goed nagedacht over het regelen van de bevoegdheden tussen gemeenten en provincies. De twee overheidslagen zijn daarop zelf om tafel gaan zitten en hebben onderling afgesproken dat de provincie voor de grote industriële bedrijven het bevoegd gezag is en dat al het andere bij gemeenten aangevraagd kan worden. Dit wordt vastgelegd in een aparte Algemene Maatregel van Bestuur. Deze problemen speelden al bij de proefprojecten.

'Ook bij ondernemers wordt veel proefgedraaid. We willen wel weten of de beperking van het aantal vergunningen niet berust op waandenkbeelden uit Den Haag, maar of het echt gaat werken', zegt De Vroom. De kritische geluiden van ondernemers heeft ze wel vaker gehoord. 'We hebben ook met individuele ondernemers gepraat. Zij kunnen de vergunning wel in één keer aanvragen, maar als er een boom staat op de plek voor een nieuw bedrijfspand willen ze eerst weten of ze die mogen kappen. Daarom is het mogelijk de omgevingsvergunning in fasen aan te vragen. We hebben het getest en het helpt.'

Lamers is bang dat door deze keuzemogelijkheid in de Wabo tussen de deelvergunningen, ofwel de traditionele vergunningen en de geïntegreerde vergunning, veel gebruik gemaakt zal worden van de ouderwetse simpele vergunning. 'We zijn nu wel een heel netwerk aan het opzetten voor één geïntegreerde vergunning. Straks krijg je dus twee stelsels naast elkaar. Dat werkt werkdrukverhogend. Het was bedoeld om de administratieve lasten te verlichten en dat gaat wel lukken, maar voorlopig zijn de bestuurlijke lasten stijgende. Dat gaat per jaar honderden miljoenen euro's kosten', waarschuwt Lamers. De minister is volgens hem op de hoogte, maar een oplossing is er nog niet.

Korte geschiedenis Wabo

Minister Sybilla Dekker werkte in 2005 aan de Wabo voor één omgevingsvergunning met één besluit en één beroepsprocedure. Dat betekent dat 2100 formulieren opgaan in één. Na forse kritiek paste zij die plannen aan het eind van het jaar aan. De geplande invoeringsdatum was toen 2008 voor gemeenten en 2010 voor provincies. De val van het tweede kabinet Balkenende leek voor grote vertraging te zorgen, maar toch werd vastgehouden aan invoering in januari 2008.

In de zomer van 2007 bleek echter dat de wet- en regelgeving en de bijbehorende behandeling in de Tweede en Eerste Kamer veel meer tijd vergden. De invoeringsdatum is daarom verplaatst naar 1 januari 2009. In oktober 2008 volgt de ultieme test van de onderliggende ict, waaraan vanaf juli alle overheden zullen deelnemen. Dan wordt ook duidelijk of de Wabo per 1 januari 2009 voor alle overheden van kracht kan worden.