Noordelijk fietsbeleid terwijl de ongelukken toenamen

Inmiddels weten we beter, maar tot een paar jaar geleden dachten overheden dat ze het aantal fietsongevallen konden doen afnemen. Dat blijkt ook weer uit een evaluatie door de Noordelijke Rekenkamer van het fietsbeleid van Drenthe, Friesland en Groningen. De rekenkamer keek naar de jaren 2016 tot en met 2022. Precies in die jaren nam het aantal fietsongelukken in Nederland juist toe. Ook de noordelijke provincies moesten hun ambities bijstellen.

Volgens het Centraal Bureau voor de Statisitiek (CBS) ging het landelijk aantal fietsdoden van 184 in 2014 naar een voorlopig toppunt van 290 in 2021 en vorig jaar naar 270. De laatste vier jaar vallen er meer doden onder fietsers dan onder inzittenden van auto's. Zie de CBS-grafiek hieronder.

Tour de Force

Negen jaar geleden, in 2015, startte de Tour de France in de stad Utrecht. Deze editie van de wielerronde was aanleiding voor het initiatief Tour de Force van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), het Interprovinciaal Overleg (IPO), het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, meerdere vervoerregio's en de tien grootste fietssteden, waaronder Groningen. Eén oogmerk toen was: minder fietsongevallen. Maar in de voorzomer van 2021 dempte een Integrale Mobiliteitsanalyse, in opdracht van het ministerie van I en W, deze hoop: de prognose is een stijging van het fietsdodental tot aan 2040.

In Friesland namen de provinciale staten inmiddels een amendement aan dat een bescheidener doel stelt, ‘waarbij het aantal ziekenhuisgewonden en doden onder fietsers in Fryslân zoveel mogelijk daalt.’

Drenthe: niet realistisch

Opvallend is dat de Rekenkamer ook de nieuwe veiligheidsambitie van de provincie Drenthe nog niet realistisch vindt. Aanvankelijk was de wens dat in Drenthe tussen 2014 en 2020 het aantal dodelijke fietsongelukken en ernstig gewonden halveerde. In de jaren erna moesten zelfs alle fietsers veilig van A naar B. Vorig jaar echter kwamen in Drenthe vijftien fietsers om, en negen inzittenden van auto's.

Het provinciebestuur verweert zich tegen de kritiek met de opmerking: ‘Wij [zijn] van mening dat bij verkeersveiligheid de ambitie “Samen richting Nul verkeersslachtoffers” leidend moet zijn.’ Dit is een gezamenlijke bewustwordingscampagne van de Drentse provincie en gemeenten.

Fietspadkilometers

Drenthe telt veel meer kilometers fietspad dan Groningen: 3300 versus 1600. In Friesland ligt 2000 kilometer aan fietspad. Overigens beheren de provincies een klein deel. In Friesland gaat het om 322 kilometer, in Groningen om 240 kilometer.

Daarom vindt de Rekenkamer het belangrijk dat de provincies nauw samenwerken met andere overheden, zoals gemeenten. Friesland kan dit nog verbeteren, volgens de onderzoekers. De provincie kan eventueel een voorbeeld nemen aan de Groningse Fietscommunity: sinds 2023 een samenwerking tussen de Groningse provincie, een fietsenmakersopleiding, onderzoeksbureaus en meerdere gemeenten.

Stijgende kosten

Die suggestie verwerpt Friesland. De provincie vindt dat de samenwerking al op orde is met het Regionale Orgaan verkeersveiligheid Fryslân (ROF). Bovendien: de Groningse Fietscommunity wordt bekostigd dankzij het Nationaal Programma Groningen. Dit is een rijksprogramma voor het aardbevingsgebied.

Daarnaast merkt Friesland dat het lastig is fietsinfrastructuur te bekostigen, ‘gelet op de steeds hoger wordende kosten van infrastructurele maatregelen.’ Bovendien is ‘de financiële positie van de gemeenten richting de toekomst ongewis.’

Grote wielerronde

Onder meer om het fietsen te promoten wilde de provincie Friesland één van de drie grote wielerrondes binnenhalen. Een onderzoek in 2018 concludeerde dat dit goed moest kunnen. In 2002 begon de Ronde van Italië in Groningen, en de Ronde van Spanje in 2009 in Drenthe. Maar het nieuwe Friese provinciebestuur trok vorig jaar de conclusie dat dit ‘deze periode vooralsnog financieel onhaalbaar’ is.

Vorig jaar vond in Drenthe wel het Europees Kampioenschap wielrennen plaats op de zogenaamde Col du Vam, een voormalige stortbult van het afvalverwerkingsbedrijf Vam bij Wijster.