Rekenkamer Rotterdam kraakt toezicht Warmtebedrijf

Jarenlang heeft het Rotterdamse gemeentebestuur gefaald in het beleid en toezicht op het eigen Warmtebedrijf. Er werden onnodige risico’s genomen en in de loop van het proces werd het publieke belang uit het oog verloren. De gemeenteraad stond erbij en keek ernaar. Die spijkerharde conclusies trekt de Rotterdamse Rekenkamer in een rapport over het debacle.

Risico's 

Wat oorspronkelijk begint als een manier om de Rotterdamse woningen te verduurzamen en de CO2-uitstoot drastisch terug te dringen, is verworden tot een project dat bestuurders dwingt tot het nemen van steeds grotere risico’s. Inmiddels is het Warmtebedrijf een fiasco: het aantal aangesloten woningen is een fractie van de ooit gedroomde 300 tot 500.000. Jaarlijks moeten er miljoenen euro's bij omdat er meer warmte wordt ingekocht dan die woningen nodig hebben, maar een faillissement is ook geen optie. Dat zou de stad namelijk honderden miljoenen kosten, vanwege de afspraken die zijn gemaakt over warmteleveranties.

Uitgerust

Volgens de Rekenkamer was de gemeente geheel niet uitgerust voor het benodigde toezicht op het Warmtebedrijf. Het was onduidelijk bij wie de verantwoordelijkheid lag, er werd onvoldoende toezicht gehouden. Maar bovenal werden bij iedere tegenvaller steeds onaanvaardbaardere beslissingen genomen, waarbij de gemeenteraad niet ‘tijdig, volledig en juist’ werd geïnformeerd. Al snel verloor het stadsbestuur door het financiële debacle uit het oog waar het eigenlijk om ging: het publiek belang.

Potentie

Het in 2006 door de gemeente zelf in het leven geroepen Warmtebedrijf moet de industriële restwarmte uit het Rotterdamse havengebied inzetten voor het verwarmen van woningen in de stad. De potentie voor zo’n warmtenet is hoog; in principe zou vrijwel de hele stad verwarmd kunnen worden met restwarmte van de afvalverbranding bij verwerker AVR en raffinaderijen als Shell. Samen met partners als energiebedrijven Eneco (waarvan Rotterdam grootaandeelhouder is) en Nuon zou de warmte door de stad getransporteerd worden. Maar de tegenvallers komen al snel: als de kosten van een installatie bij Shell uit de hand lopen, en Shell niet meer bijlegt, wordt dat project gestopt. De warmte komt voortaan nog alleen uit de afvalcentrale AVR. Daarvoor wordt een contract afgesloten dat de gemeente voor tientallen jaren verplichtte om grote hoeveelheden warmte af te nemen, veel meer dan ze nodig heeft.

Leiding

Tot overmaat van ramp haakt Eneco ook af en begint het een eigen warmtenet. Het Warmtebedrijf moet zich beperken tot het verwarmen van Rotterdam-Zuid, Eneco bouwt zelf een leiding onder de Maas. Om de enorme betalingen aan AVR en de tientallen miljoenen aan investeringskosten eruit te halen, moet het Warmtebedrijf snel woningen vinden om warmte af te zetten. Die worden een kilometer of 40 verderop gevonden, in Leiden. Maar om de warmte daar te brengen, moet een verbinding worden gebouwd tussen Rotterdam en Zoeterwoude. En er moeten contracten worden getekend met Nuon, die de energie bij de huishoudens aflevert.

Wurgcontract

Het blijkt opnieuw een wurgcontract: bij het niet leveren van de warmte (dus: vertragingen bij de bouw) door het Warmtebedrijf stelt de gemeente zich garant voor een bedrag van meer dan 100 miljoen. Ook de provincie Zuid-Holland wordt meegezogen: de provinciale politiek wil in eerste instantie graag deelnemen in een warmteleiding naar Leiden. Beide overheden trekken samen 200 miljoen uit voor het project.

Juichstemming

Uiteindelijk is ook dit project veel moeilijker dan gedacht: de benodigde vergunningen voor het graafwerk komen maar niet rond. Eind 2018 zijn de partners nog in juichstemming over het besluit om de leiding aan te leggen, maar een paar maanden later barst de bom: de deadline gaat niet gehaald worden. In de provincie rommelt het: uiteindelijk leiden de afspraken over de garantiestelling en het niet tijdig informeren van Provinciale Staten tot het aftreden van gedeputeerde Han Weber. Of het huidige Rotterdamse college de schade beperkt weet te houden is de vraag. Volgende week vergadert de gemeenteraad over de toekomst van het Warmtebedrijf.