Lessen van pilots met kavelruil

Stedelijke kavelruil kan een nuttig instrument zijn om gebiedsontwikkeling op gang te krijgen. Maar er bestaat geen succesformule voor. Het resultaat is sterk afhankelijk van de lokale omstandigheden en deelnemers. Dat blijkt uit een evaluatie van tien pilots stedelijke kavelruil, die onderdeel uitmaakten van het landelijke stimuleringsprogramma. De gemeente heeft vaak te veel verschillende petten op (vergunningverlener, grondeigenaar, bestemmingsplan) om het ruilproces op te zetten. Dan kan een derde, neutrale partij handig zijn.

Ook kan die als 'oliemannetje' een open sfeer creëren. Het is verder van belang de verwachtingen van deelnemers te temperen ('geen gouden bergen'). Voor stedelijke kavelruil bestaat geen ideaal aantal partijen. De aanpak om in de beginfase zoveel mogelijk partijen erbij te betrekken – gebruikmakend van ieders deskundigheid – werkt in de praktijk het best. Zo komen de uiteindelijke allianties werkenderwijs tot stand. Een positieve businesscase bevordert het proces. Daarbij hoeven de voorwaarden niet altijd financieel te zijn. Ook maatschappelijke voordelen (leefbaarheid) kunnen voor gemeenten of bewoners een rol spelen.

Verder is een proactieve inzet van gemeente (bestuur en ambtenaren) van groot belang. Dat betekent in de praktijk vooral betrokkenheid tonen, zonder terug te vallen op de traditionele gemeentelijke regierol. Besef ook dat het proces verschillende snelheden kent. Een partij voor wie de urgentie van de kavelruil wat minder hoog is, kan dan later in het proces aanhaken. De resultaten werden gepresenteerd op het congres 'Stedelijke kavelruil in de praktijk', op 5 april in Zaandam.