Nederlandse drinkwaterbedrijven kritisch op Duitse PFAS-regels

Het is een scherpe brief die de Duitse milieuminister Steffi Lemke op haar bureau krijgt, geschreven namens verschillende Nederlandse drinkwaterbedrijven. In hun ogen had Lemke al lang harde grenswaarden moeten stellen aan lozingen van de chemische stoffengroep PFAS door de Duitse industrie.

De brief is afkomstig van koepelorganisatie RIWA-Rijn, waaraan de drinkwaterbedrijven Oasen, PWN, Vitens en Waternet verbonden zijn. Zij putten uit de door Zuid-Duitsland stromende Rijn voor hun drinkwaterproductie. Op dit moment is de Duitse regering wat PFAS-lozingen betreft afhankelijk van de goede wil van de betrokken industriële bedrijven. Maar in het Verdrag inzake de bescherming van de Rijn, ondertekend door Duitsland, staat dat de lozing van vervuilende stoffen aan grenswaarden gebonden moeten zijn. 

In schril contrast

De drinkwaterbedrijven schrijven dat ze van de gemeente Keulen vernomen hebben dat het lokale bestuur slechts richtingswaarden voor de lozing van PFAS in de Rijn kan voorschrijven aan een chemiebedrijf als Bayer. Dwingende grenswaarden zouden slechts door de bondsregering op papier gezet kunnen worden. Ze roepen milieuminister Lemke daarom dringend op dit te gaan doen.

Het verbaast hen dat Duitsland dit niet eerder heeft gedaan, aangezien het land samen met onder meer Nederland in 2021 een PFAS-verbod heeft aangevraagd bij het Europees Agentschap voor Chemische Stoffen. PFAS worden gebruikt voor pannen, smartphones, zonnebrand maar ook medicijnen. Lemke heeft zelf meermaals gewezen op de gezondheidsrisico's rond deze chemische stoffengroep. Toch laakt RIWA-Rijn de milde wijze van vergunnen in Duitsland. ‘Deze vergunningspraktijk staat in schril contrast met de wijze waarop in Nederland lozingsvergunningen worden afgegeven en gehandhaafd’, schrijft de drinktwaterkoepel in het Jaarrapport van 2023 dat ze dinsdag uitbracht.

‘Tekortschietende regelgeving’

In het jaarrapport van 2021 wees RIWA-Rijn eveneens al op de problemen met PFAS-lozingen door de Duitse industrie die via de Rijn bij de Nederlandse drinkwaterbedrijven terecht komen. De aanleiding was een ongeval in de zomer van dat jaar, waarbij een aanzienlijke hoeveelheid verontreinigd bluswater van een Duitse industriële afvalverwerker in de Rijn terecht kwam. Hierdoor stroomde onder meer een werkzame stof van de insecticide Poncho, geproduceerd door het bedrijf Bayer Cropscience, de rivier in. Ook toen wezen de Nederlandse drinkwaterbedrijven al op ‘tekortschietende regelgeving’ in Duitsland.

Sindsdien heeft RIWA-Rijn contact met de industriële beheerder CURRENTA, die het afvalwater verwerkt van het grote, aan de Rijn gelegen industriecluster Chempark. Eén van de drie locaties bevindt zich bij Leverkusen.

Opvallend is dat de PFAS-gehaltes in de Nederlandse wateren wel degelijk voldoen aan de normen in de nieuwe Europese Drinkwaterrichtlijn, die Nederland pas vanaf begin 2026 moet respecteren. Het RIVM vindt die normen echter te hoog, en RIWA-Rijn volgt het onderzoeksinstituut hier in. ‘Dat komt omdat er nieuwe wetenschappelijke kennis over risico’s van PFAS-stoffen voor de mens beschikbaar kwam nadat de Europese Drinkwaterrichtlijn was vastgesteld’, schreef het RIVM in 2022. Ook voldoen de PFAS-gehaltes ruim aan de streefwaarden in het Europees Rivierenmemorandum uit 2020, opgesteld door Europese drinkwaterbedrijven. Maar deze normen voldoen niet langer, noteert RIWA-Rijn nu.

Lithium

In de brief aan de Duitse milieuminister wijzen de drinkwaterbedrijven ook op de gevaren van de toenemende lithiumwinning in Zuid-Duitsland. Momenteel komt lithium in de Rijn via bijvoorbeeld lozingen van mijnwater door bruinkoolmijnen in de Duitse deelstaat Noordrijn-westfalen. Deze mijnen, die ten westen van Keulen liggen, zijn in handen van het Duitse energiebedrijf RWE. Maar de hoeveelheid lithium in het Rijnwater kan gaan groeien, vanwege plannen voor lithiumwinning in het Zuid-Duitse Rijndal. Lithium zal hier worden gewonnen met oog op de productie van batterijen voor de energietransitie. In het Rijndal kan dit samengaan met geothermie. ‘Een deugdelijke verlening van lozingsvergunningen is daarvoor noodzakelijk’, schrijft RIWA-Rijn waarschuwend in het jaarrapport.