Dorpsbouwkundigen gezocht

Steden krijgen veel bestuurlijke en politieke aandacht, terwijl dorpen minstens zo veel behoefte hebben aan steun van provincie en rijk. Dat vindt bestuurskundige Arnoud Leerling. Vooral als het gaat om woningbouw, vindt hij dat dorpen meer ruimte moeten krijgen om te bouwen. Sterker nog, dorpen moeten geholpen worden bij het realiseren van bouwprojecten. Ze missen namelijk vaak de menskracht en middelen die steden wel hebben.

Wake up call

De grote winst van de BBB tijdens de verkiezingen voor de Provinciale Staten in maart 2023 is een wake up call voor de Haagse politiek vanuit het landelijk ­gebied. Regio’s buiten de Randstad vragen om aandacht en een gelijkwaardige behandeling.

In die discussie klinkt een klassieke tegenstelling door: die tussen stad en dorp. De Randstad wordt vereenzelvigd met een stedelijk milieu, het gebied erbuiten wordt gezien als een agglomeratie van dorpen. De tegenstelling tussen stad en dorp wordt onderstreept in woningbouwplannen die diverse regio’s in Nederland ontwikkelen. Stedenbouwkundigen bepleiten vaak concentratie van woningbouw in steden, de vier grote steden in het bijzonder. Uitbreiding van dorpen stuit op weerstand van planologen en andere ruimtelijke experts.

Te veel oog voor stad

Maar Nederland is geen land van metropolen. Eerder is het een cluster van steden, dorpen en grote en kleine gemeenten. Dit alles afgewisseld met veel groene weiden, bossen, meren en rivieren. In de afgelopen jaren is er te veel oog geweest voor ontwikkeling van grote steden. Het is tijd om meer aandacht te besteden aan middelgrote en kleine gemeenten.

Goede balans tussen stad en dorp

Dorpen en kleine steden verdienen meer ruimte voor groei, woningbouw en infrastructuur. Dit staat haaks op het beleid dat we jarenlang in Nederland hebben gevoerd.  We zijn te ver doorgeschoten in principes achter de ontwikkeling van steden. Juist ons land leent zich voor een goede balans tussen stad en dorp. Dorpen vragen ruimte om zich te blijven ontwikkelen en zo aantrekkelijk te blijven voor mensen en bedrijven om zich er te vestigen. Die ruimte verdienen ze, zoals kleine en middelgrote gemeenten ook meer steun van provincie en rijk verdienen dan ze tot op heden vaak hebben gekregen.

Kleinere gemeenten hebben echt een opgave om hun sociaal netwerk krachtig en leefbaar te houden. Er is een bepaalde omvang nodig om winkels bedrijfseconomisch, en scholen, kerken, sport- en cultuurverenigingen en stichtingen in de benen te houden. Op het platteland hebben toenemende vergrijzing en ontgroening (jongeren trekken vanwege opleiding naar steden) harder effect op dat sociaal netwerk.

Voorzieningen delen

Slimme oplossingen zijn nodig om tegemoet te komen aan de roep vanuit gemeenten met een groot buitengebied. Ook zullen gemeenten in regionaal verband moeten zoeken naar het delen van voorzieningen en accommodaties. Niet elk dorp hoeft een padelbaan of een overdekt zwembad te hebben.

Als het gaat om ontwikkeling van (kleine) steden en dorpen constateer ik dat ook deze gemeenten prima uit de voeten kunnen (en willen) met principes die zijn ontwikkeld rond verstedelijkingsopgaven. Denk aan prioriteit geven aan bestaande ­locaties boven bouwen in het groen en het bouwen in de nabijheid van OV-voorzieningen.

Bouwen in het weiland

Te vaak wordt ten onrechte het idee gewekt dat kleine gemeenten alleen maar uit zijn op bouwen in het weiland. Mijn ervaring is dat ze juist heel zuinig zijn op hun groene omgeving. Ze hebben alleen wel hulp nodig (complexe) herstructureringsopgaven te realiseren. Dat het kan bewijst Hattem (12.000 inwoners) met de ontwikkeling van een voormalig bedrijventerrein naar eennieuwe wijk met 650 woningen.

Ik pleit voor ‘dorpsbouwkundigen’. We kennen in Nederland veel adviseurs met kennis over stedenbouw: stedenbouwkundigen. Wat nodig is, is dat er meer experts komen die weten hoe we dorpen vitaal houden en verantwoord kunnen uitbreiden.

Arnoud Leerling, bestuurskundige en zelfstandig adviseur

Lees het hele artikel in Binnenlands Bestuur nummer 2, 2 februari 2024