Ook na vijf jaar mag Zuid-Holland geen knobbelzwanen doden

Het faunabeheerplan waarmee de provincie Zuid-Holland het doden van overlast gevende knobbelzwanen wil regelen, bestrijkt de periode 2018 tot en met 2024. Maar zelfs nu, inmiddels begin september 2023, is het de provincie niet gelukt het beheerplan langs de rechter te loodsen. De Raad van State oordeelde woensdag namelijk dat de provincie een nieuw besluit moet nemen over de aanpak van de knobbelzwanen die volgens de provincie tot 2018 elk jaar vierduizend tot 22.000 euro schade toebrachten aan graspercelen, koolzaadvelden en graanarealen.

Inmiddels is die schade flink gestegen. Zie de reactie van de provincie onder dit artikel. De jaarlijkse schadepost is nu meer dan 600.000 euro per jaar.

De kleine zwaan

Vijf jaar geleden inmiddels, in september 2018, keurde de provincie het faunabeheerplan goed. Maar vanwege bezwaren die leefden bij Stichting De Faunabescherming en Stichting Dierenradar kwam het dossier bij de rechter terecht, die het goedkeuringsbesluit in 2021 vernietigde. Het hoger beroep heeft er nu toe geleid dat ook de Raad van State het beheerplan niet goedkeurt, en zelfs nog strenger oordeelt over de plannen van de provincie met de knobbelzwanen.

Groot probleem is een verwante diersoort die makkelijk met jonge knobbelzwanen verward kan worden en niet zelden tussen hen in loopt: de kleine zwaan. Voor de strijd tegen knobbelzwanen (de provincie doodde er tussen 2011 en 2017 zo'n één- tot drieduizend per jaar) kan de Zuid-Hollandse Faunabeheereenheid een vrijstelling krijgen van de Wet natuurbescherming, als aannemelijk kan worden gemaakt dat deze dieren grote gewasschade aanrichten of de vliegveiligheid in het geding brengen. Maar dit gaat niet op voor de kleine zwaan.

Wat geldt als opzet?

De provincie verweert zich tegen dit bezwaar met de opmerking dat de kans erg klein is dat een kleine zwaan zich tussen de groep vogels bevindt, en bovendien dat deze bedreigde zwanen nooit opzettelijk afgeschoten zullen worden. De Raad van State vindt die uitleg van 'opzet' te beperkt: 'Onder opzet valt niet alleen de situatie waarbij iemand het oogmerk heeft om een beschermd dier te doden of te verstoren, maar ook de situatie waarbij iemand willens en wetens de niet te verwaarlozen kans aanvaardt dat een beschermd dier wordt gedood of verstoord.'

Overigens kan het opschrikken van de kleine zwaan ook een averechts effect hebben, zo haalt de rechter nader onderzoek aan. Een opgejaagde kleine zwaan gaat noodgedwongen meer eten: 'verstoring van de kleine zwaan leidt tot verhoogde alertheid van vluchtgedrag en daarmee tot extra energieverbruik dat door extra voedselinname gecompenseerd moet worden'.

Vergassen van ganzen

Een dag voor de uitspraak van de Raad van State, gaf minister Christianne van der Wal van Natuur en Stikstof antwoord op Kamervragen van Partij voor de Dieren over het met CO2 vergassen van ganzen in Zuid-Holland. Dit gebeurt met oog op de vliegveiligheid. Volgens de minister werken de provincies Noord- en Zuid-Holland, Zeeland en Utrecht hierin samen. Zij schrijft dat vorig jaar in Nederland '13.283 grauwe ganzen, 870 Canadese ganzen, 24 brandganzen en 173 hybride/verwilderde ganzen' zijn gevangen en gedood.

De provincie Zuid-Holland jaagt op nog meer vogels. In april 2021 kwam het afschieten van smienten (een eendensoort) voor de Raad van State, ook toen met oog op schade die de vogels aanrichten aan grassen en andere gewassen. Toen werd de zaak aangespannen door de Stichting Natuur- en Milieufederatie Zuid-Holland en de Vogelbescherming en was het 'Faunabeheerplan smient Zuid-Holland 2017-2023' de steen des aanstoots voor de milieuverenigingen.

Vogels en Rotterdam Airport

Daarnaast was er in mei 2016 een zaak tussen Rotterdam Airport en de provincie Zuid-Holland over, met het oog op vliegveiligheid, het bejagen van hinderlijke vogels met behulp van roofvogels als de woestijnbuizerd, de torenvalk en de hybridevalk. De luchthaven wilde meer middelen inzetten dan de provincie toestond en beriep zich onder meer op het Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden (EVRM), met daarin de wettelijke bescherming van het echt van eenieder op leven, alsook het recht op vrijheid en veiligheid. Daar ging de bestuursrechter destijds niet in mee.