Omwille van de circulariteit: een aanval op de luier

Nederland kent een landelijk overheidsprogramma dat als doel heeft de kwaliteit van de huishoudelijke afvalstromen te verbeteren. Eén opvallend onderdeel: het stimuleren van zindelijkheidstraining. Afgelopen september werd hier een webinar aan gewijd: Afvalpreventie door zindelijkheidstraining via gemeenten.

Dezelfde aanval op luiers keert terug op de actielijst die de Nederlandse vereniging van gemeentelijke afvalbedrijven, de NVRD, dinsdag aanbood aan de Tweede Kamer. Dat deed deze club, met in het bestuur onder meer wethouder Paul Hofman, met oog op het Kamerdebat donderdag over de circulaire economie.

Belangrijke rol voor gemeenten

Voorafgaand aan dit commissiedebat wordt de balans opgemaakt, onder andere met behulp van een verzamelbrief over het onderwerp van verantwoordelijk staatssecretaris Vivianne Heijnen van Infrastructuur en Waterstaat. Als het gaat om afval, dan zijn gemeenten grote spelers. Via de Wet milieubeheer zijn zij verantwoordelijk voor de gescheiden inzameling van huishoudelijk afval, waaronder glas, plastic, papier, maar bijvoorbeeld ook textiel.

De ambities zijn groot. In 2050 moet Nederland een circulair land zijn. Dat betekent dat afval niet meer bestaat, maar alleen nog grondstoffen. Zo heet het landelijk uitvoeringsprogramma dan ook: Van Afval Naar Grondstof (VANG).

Ideaalwerkelijkheid

Maar die ideaalwerkelijkheid is nog ver weg. De NVRD vindt dat de Nederlandse overheid zich te weinig richt op preventie. Neem die luiers. Ze vormen samen met incontinentiemateriaal tot 8 procent van het Nederlandse restafval dat in de verbrandingsoven eindigt. Daarom stelt de NRVD een lening voor, voor armlastige ouders en ouderen, zodat zij wasbare luiers kunnen kopen (of zelfs huren). Ook pleit de club voor een stimulerend programma om kinderen eerder zindelijk te laten maken. In 1990 zouden kinderen dat al anderhalf jaar eerder zijn dan nu.

Recht op reparatie

Een ander strijdpunt van de NRVD is een grotere inzet op reparatie. Frankrijk en België zijn bezig met een herstelbaarheidsindex, een uniform codesysteem dat aan de consument kenbaar maakt hoe repareerbaar een elektronisch product is. Ook wil de vereniging een landelijk dekkend netwerk van onafhankelijke reparatiediensten, samenhangend met een minder grote belastingheffing op arbeid en juist meer op grondstoffen en de import van goedkope producten.

De Europese Unie werkt aan een Right to Repair directive, inclusief het consumentenrecht om van een producent reparatie te eisen van bijvoorbeeld wasmachines of televisies. Andere voorlopige onderdelen van de richtlijn zijn een online reparatieplatform, dat reparateurs en consumenten bij elkaar brengt, en een kwaliteitsnorm voor reparatiediensten.

In een aparte Kamerbrief maakte staatssecretaris deze week bekend hoe het gaat met het recyclen van plastic afval. Dat blijkt een lastige zaak. Ieder jaar stijgt het percentage plastic dat met het restafval verbrand wordt. In 2022 was dat ruim de helft. Eén reden is dat dit deel van het plastic te vervuild is voor hergebruik.

Textiel in de oven

Als het gaat om textiel zijn producenten sinds vorig jaar zelf verantwoordelijk voor het afvalbeheer, maar behouden gemeenten hun inzamelingsplicht. Bijna 170 kiloton textiel eindigt in het restafval, meer dan de helft van al het weggegooide textiel, en komt dus terecht in de verbrandingsoven. Dat blijkt uit het handboek voor gemeenten van overheidsprogramma VANG.

Ruim 80 procent van het textiel dat wel gescheiden wordt ingezameld, verdwijnt naar het buitenland. Een grote speler is Polen, evenals Pakistan. Maar de handelsketens van tweedehands textiel zijn tamelijk ondoorzichtig, aldus een nieuw rapport hierover dat de staatssecretaris deze week naar de Kamer stuurde naar aanleiding van een initiatiefnota van voormalig D66-Kamerlid Kiki Hagen.

Nederland als importeur

Overigens is ook Nederland zelf een belangrijk importeur van afgedankt textiel. Nederlandse bedrijven sorteren ruim 98000 ton uit met name Duitsland. ‘Zowel Polen als Nederland zijn sorteer- en exporthubs die grote textielvolumes uit andere lidstaten ontvangen en aanzienlijke volumes naar landen buiten de EU exporteren’, staat in het rapport. Pakistan is in de wereld nummer zes qua export van gebruikte kleding, en is waarschijnlijk dus ook een exporthub.

In het actieplan van de NVRD staat een pleidooi voor het belastingtechnisch aanmoedigen van slow fashion, evenals een duurzaamheidslabel voor kleding. Volgens uitvoeringsprogramma VANG werd in 2018 per Nederlander 17,7 kilo aan textiel weggegooid. In 2050 moet de hele textielketen circulair zijn, en dus niet meer worden verbrand, aldus de ambitie van de Nederlandse rijksoverheid.