Koeling moet onderdeel zijn van warmtevisies

Nederlandse gemeenten besteden in hun warmtevisies amper aandacht aan de groeiende behoefte aan koeling. Volgens het Klimaatverbond, een samenwerkingsverband van decentrale overheden, moet dat anders.

Stijging energievraag

De geringe aandacht die aan koeling wordt besteed in de gemeentelijke warmtevisies blijkt uit een enquête onder gemeenten vorig jaar en een steekproef deze zomer. De vraag naar koeling in de woningen leidt tot een substantiële stijging van de energievraag, terwijl die juist naar beneden moet. Paradoxaal genoeg is de temperatuurstijging in woningen de keerzijde van de verregaande isolatie van woning die in de koudere seizoenen de energievraag juist vermindert.

Airco

De klimaatverandering maakt het leven extremer. Er is meer kans op wateroverlast, meer kans op droogte en meer kans op hittestress. Tijdens een flinke hittegolf, zoals in augustus 2020, kan elektriciteitsvraag tot dertig procent toenemen doordat mensen koelmachines en airco’s aanzetten, blijkt uit cijfers van Eneco en Essent. Iets dergelijks gebeurt deze week wanneer de thermometer op veel plaatsen in het land gemakkelijk de dertig graden aantikt. Volgens Milieu Centraal heeft intussen een op de vijf huishoudens een airco.

Hittestress

Oververhitte woningen en kantoren zijn ongezond. Ze leiden tot slaapgebrek en vermindering van de arbeidsproductiviteit. Er zijn aanwijzingen dat te hoog oplopende temperaturen in babykamers leiden tot stoornissen. Droogte en hittestress in de stad bevordert ook zomersmog. Door de uitblijvende regen spoelt de luchtverontreiniging niet weg.

Energietransitie

Er is steeds minder behoefte aan warmte, en steeds meer vraag naar koeling. ‘Het is zaak om bij de verduurzaming van gebouwde omgeving naar de hele energievraag te kijken, dus niet alleen naar de warmtevraag, maar ook naar de vraag naar koeling’, licht Jan Engels, projectleider Koeltebeleid van het Klimaatverbond toe. De gemeentelijke warmtevisies is een substantieel onderdeel van de energietransitie. Ook de RES (regionale energiestrategie) kent met RSW (regionale strategie warmte) een warmte-variant.

Tweede leidingnet

Collectieve voorzieningen als warmtenetten in de vaak grotere gemeenten zouden geschikt gemaakt moeten worden voor koeling door via een warmtepomp of met warmte- koude-opslag (WKO) in de zomer koud water in plaats van warm water rond te pompen. De vloerverwarming levert dan ‘s zomers koelte. Er is dan wel een tweede leidingnet van koud water vereist. Dat zou moeten worden meegenomen in het ontwerp van nieuwe netten of in de renovatie van oude netten.

Bomen en struiken

Woningen zouden door begroeiing aan de gevel minder opwarmen tijdens hittegolven. Naast het gebouw, draagt ook de openbare ruimte belangrijk bij aan vermindering van hitte-stress en hitte-eilanden. Die worden veroorzaakt doordat stenen, asfalt en beton veel warmte vasthouden, waardoor het in de stad vaak zes tot acht graden warmer is dan in het buitengebied. Maar iedereen die deze dagen een park in de grote stad betreedt, merkt dat het daar enkele graden koeler is dan erbuiten door de verkoelende werking van de verdampende bomen en struiken. Het Klimaatverbond bepleit een ‘samenhangende benadering tussen gebied, gebouw en gebruiker’. Die laatste kan in zijn gedrag en privé-maatregelen als ‘stenen eruit, groen erin’ bijdragen.

Kosten

Het issue van droogte en hittestress kan tenslotte ook gevolgen hebben voor de waarde van het vastgoed. ‘Zowel investeerders als verzekeraars nemen steeds vaker klimaatrisico’s mee in het inschatten van de risico’s bij de financiering van projecten’, zegt Engels. ‘Het kan ertoe gaan leiden dat er niet-duurzame projecten geen geld meer krijgen of alleen tegen aanzienlijk hoge kosten.’ de waarde van het vastgoed kan daardoor dalen of minder sterk stijgen, aldus het Klimaatverbond. Engels: ‘Gemeenten die de koelbehoefte en klimaatadaptatie niet meenemen in hun warmtevisie doen hun inwoners dus ernstig tekort op individueel als op collectief niveau.’