Kabinet weigert extra geld voor onderwijshuisvesting

Veel schoolgebouwen zijn verouderd, en er ligt een grote uitdaging om alle scholen vóór 2050 te renoveren of te vernieuwen. Volgens de Vereniging van Nederlandse Gemeenten schiet de huidige financiering voor onderwijshuisvesting ernstig tekort om de kosten te dekken. Desondanks is het kabinet niet van plan aanvullende middelen beschikbaar te stellen.

Dat zegt onderwijs-staatssecretaris Mariëlle Paul (VVD) in een reactie op vragen van Tweede Kamerleden Joost Sneller en Ilana Rooderkerk (beiden D66). ‘Het eerlijke verhaal is dat dit kabinet scherpe keuzes heeft moeten maken; er zijn geen aanvullende middelen. Dit neemt niet weg dat de bestaande middelen zo goed mogelijk moeten worden ingezet’, aldus Paul.

Grote druk

In december pleitte de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) opnieuw voor meer geld voor onderwijshuisvesting. Volgens de koepel is de rijksbijdrage niet genoeg om de stijgende kosten te dekken. De toenemende bouwkosten zorgen voor grote druk op het budget van gemeenten en maken het steeds moeilijker om energiezuinige en gezonde scholen te bouwen. ‘De huidige compensatie die gemeenten vanuit het rijk krijgen is volstrekt onvoldoende om deze kosten te dragen’, schreef de VNG destijds.

Uitdagingen

Hoewel het gemeentefonds meegroeit met het bruto binnenlands product (bbp), nemen de bouwkosten veel sneller toe. Ook moeten schoolgebouwen aan meer eisen voldoen. Gemeenten zijn verantwoordelijk voor het onderhoud, maar staan op dit moment voor enorme financiële uitdagingen.

Achterstanden

Scholen blijven steeds langer in gebruik, zelfs als het gebouw eigenlijk ‘op’ is. Alleen met een ‘flinke impuls’ kunnen gemeenten en schoolbesturen de achterstanden inhalen, en ervoor zorgen dat alle scholen vóór 2050 zijn gerenoveerd of vernieuwd. In september 2023 vroegen de VNG, PO-Raad en VO-Raad al om 1,2 miljard euro extra per jaar.

Nieuwe wet

In het regeerprogramma introduceerde het kabinet een ‘herstelplan’, dat zich richt op het verbeteren van het basis- en voortgezet onderwijs en het opleiden van leraren. Daarnaast moet een wetsvoorstel ervoor zorgen dat gemeenten en schoolbesturen meer gaan samenwerken bij het bouwen en onderhouden van scholen. Deze Wet planmatige aanpak onderwijshuisvesting, die op 1 augustus 2025 moet ingaan, regelt dat gemeenten verantwoordelijk worden voor renovatie. Zij worden verplicht om een integraal huisvestingsplan (IHP) op te stellen. Daarin staat precies wat de plannen voor een schoolgebouw zijn, en wat het mag kosten.

Gevolgen

Of het voorstel de financiële nood gaat oplossen is de vraag. De wet heeft namelijk geen consequenties voor de rijksbegroting. Gemeenten krijgen daarentegen de gevolgen wel voor hun kiezen. De Raad van State wilde dan ook dat de regering toelicht hoe zij lokale overheden hiervoor gaat compenseren. Dat heeft het kabinet inmiddels gedaan, stelt staatssecretaris Paul. In de memorie van toelichting staat beschreven welke financiële gevolgen dit wetsvoorstel heeft voor gemeenten door de invoering van een IHP, en hoe zij daarvoor worden gecompenseerd.

‘Professionalisering’

Zo is er geld vrijgemaakt voor onder andere de benodigde ‘professionalisering’ die het opstellen van het IHP vereist. Hiervoor heeft elke gemeente extra ambtelijke inzet nodig. Het kabinet schat de extra tijdsinvestering per gemeente op gemiddeld 185 uur. Bij een uurtarief van 54 euro voor een gemeenteambtenaar die het IHP opstelt, komt de totale geschatte extra last voor alle gemeenten uit op 3.416.580 euro per vier jaar, wat neerkomt op 854.145 euro per jaar. ‘Dit bedrag zal vanaf het moment van inwerkingtreding jaarlijks worden toegevoegd aan het gemeentefonds’, belooft het kabinet.