Scholen voelen energieprijzen: ‘Spaarpot raakt leeg’

Binnenlands Bestuur wijdt een korte serie aan de gevolgen van de sterk gestegen energieprijzen voor gemeenten. Hoe kunnen ze broodnodige infrastructuur ondersteunen en door de winter helpen? In deel drie: scholen.

Het bedrag dat scholenkoepel OMO in Brabant kwijt is aan energie voor de 60 aangesloten scholen, zal dit jaar stijgen van 1,2 miljoen naar 15 miljoen euro. ‘Een vertwaalfvoudiging’, zegt bestuurslid Yvonne Kops. De reden? De school deed een paar maanden geleden plichtsgetrouw wat de rijksoverheid vroeg in het kader van de sancties tegen Rusland. OMO beëindigde snel het contract met de Russische gasleverancier Gazprom. En koos noodgedwongen voor een andere, en uiteraard duurdere, energieleverancier. Het contract met Gazprom liep nog tot 2025.

Gigantisch

Kops: ‘Dit is een gigantische hoeveelheid geld die niet naar het onderwijs gaat. Gemeenten kunnen hun belasting verhogen en bedrijven hun tarieven, maar dat kunnen scholen niet. Wij zijn een gezonde organisatie maar dit kunnen we niet zomaar opvangen.’ Extra wrang is natuurlijk dat energieminister Jetten (D66) later besloot dat de contracten met Russische bedrijven pas op 31 december opgezegd moeten zijn. Kops hoopt dat ze snel met de minister in gesprek kan.

Ventileren

De energierekening bij Comprix – een schoolbestuur waar 38 basisscholen in Friesland onder vallen – was vorig jaar bijna een ton hoger dan normaal. Oorzaak? Vanwege corona en de wens om goed te ventileren, stonden de ramen vaak open. Hij houdt nu dus ook zijn hart vast, zegt Edwin de Weers, voorzitter van het College van Bestuur van Comprix. ‘Maar we hebben er geen enkele invloed op. De verwarming kan een graadje lager. Dat is natuurlijk laaghangend fruit.’ Waar de rekening precies op uit gaat komen is nog niet duidelijk: ‘We liften nu nog mee op het Gazprom-contract van de gemeente, maar het bedrag wordt natuurlijk fors hoger.’ Dat wordt voorlopig bekostigd uit de reserves: ‘Maar onze spaarpot raakt zo snel leeg.’

Inkoopcollectief

Toch kampen nog niet alle scholen met torenhoge energienota’s, verwacht woordvoerder Stan Termeer van de vo-raad. ‘80 procent van de scholen is aangesloten bij het inkoopcollectief Energie voor Scholen en die energie is voor de periode tot 2023 grotendeels al ingekocht voor een lager tarief. Maar zo’n 8 en 10 procent van de benodigde elektra en gas moest nog wel duurder worden ingekocht.’ En bij de 20 procent van de scholen die niet meedoen aan het inkoopcollectief of een Gazprom contract hadden, gaat het natuurlijk zeker pijn doen.

Niet wagenwijd open

Scholenkoepel Spaarnesant – 22 scholen voor primair en speciaal onderwijs in Haarlem en omgeving – is ook aangesloten bij het energiecollectief Energie voor Scholen, zegt bestuurder Jan Aalberts. ‘We gaan zo’n 30 procent meer betalen volgend jaar, dat scheelt een paar ton.’ Dus, gaat de kachel een paar graden lager, moet iedereen een jas aan in de klas? ‘Absoluut niet’, zegt Aalberts. ‘We zullen wel benadrukken: zet die dubbele deuren in de winter nu even niet wagenwijd open. En ik denk ook dat zo’n aansporing nu veel meer effect heeft dan een paar jaar geleden.’

Peanuts

Hij hoorde laatst een schoolleider zeggen dat hij moest kiezen tussen personeel ontslaan of de kachel aanzetten, maar dat is kletskoek, vindt Aalberts. ‘Tussen de 85 en 87 procent op de begroting van een school is bestemd voor personele kosten en 15 procent voor de rest, van ict tot onderhoud en energie. Het geld dat je aan energie kwijt bent is, ook straks nog, peanuts op de begroting van een school. Bij ons 1,3 procent. Maar natuurlijk, als je niet centraal inkoopt en alleen een oud schoolgebouw hebt, ga je het zeker merken.’

Verduurzamen

Bij Spaarnesant komt het benodigde extra geld voor energie straks uit de reserves. Aalberts: ‘Wij hebben één klimaatneutrale school, en zeven gebouwen zijn binnenkort gasloos. Daar ben ik nu erg blij mee. Maar we hebben ook veel monumentale gebouwen, die zijn een stuk moeilijker te verduurzamen. Wij hebben al jaren een energieadviseur en er zijn heel veel goede dingen gebeurd.’

Extra zuur

De exorbitante stijging van de energieprijzen komt bij de scholen deels terug via de indexering op de rijksbekostiging. Aalberts: ‘We hebben als scholen geen andere bron van inkomsten. En het kan natuurlijk niet zo zijn dat het rijk, verantwoordelijk voor onze bekostiging, zegt: we sluiten de energietarieven daarvan uit.’ Probleem is wel dat die bekostiging, bestemd voor de ‘materiële instandhouding’ al jaren veel te laag is. Het achterstallig onderhoud van veel schoolgebouwen en het feit dat de onderwijsgebouwen in ons land gemiddeld bijna 60 jaar oud zijn is al jaren een punt van zorg. Door de energiecrisis wordt dat nu wel extra zuur, stelt de po-raad.