Bibliotheken vrezen worst case scenario

Binnenlands Bestuur wijdt een korte serie aan de gevolgen van de sterk gestegen energieprijzen voor gemeenten. Hoe kunnen ze broodnodige infrastructuur ondersteunen en door de winter helpen? In deel een: de bibliotheek.

Publieke plek

De verwarming blijft hier gewoon aan staan, verzekert Robin Verleisdonk, directeur van de bibliotheek Helmond-Peel. ‘Juist in deze tijd en onder deze moeilijke omstandigheden hebben mensen een publieke plek nodig waar ze binnen kunnen lopen en het warm is, zonder dat ze ergens af hoeven te rekenen. We benadrukken altijd dat we een laagdrempelige voorziening zijn, de huiskamer van stad en dorp, dus dan moet die kachel hier wel blijven branden. Mensen moeten, juist nu, hier gewoon komen en net zo lang binnen blijven als ze willen.’ Maar hoe hij dat straks moet gaan betalen, dat weet hij nog niet.

Grote zorgen

De filialen van zijn bibliotheek staan in vier verschillende gemeenten en hij huurt zowel van de gemeente als van particulieren. Verleisdonk maakt zich natuurlijk wel degelijk grote zorgen: ‘In Asten verhuizen we volgend jaar naar een multifunctionele accommodatie. Binnenkort gaan we de huurovereenkomst tekenen, met servicecontract, daar zit de energie ook in. De raming is van een paar maanden geleden: de wereld is intussen wel veranderd, dus dat zorgt voor veel onzekerheid. Kunnen we dat nog wel ophoesten?’

Landelijke overheid

Hij voert al gesprekken met gemeenten: ‘Er is veel bereidwilligheid, maar kleinere gemeenten hebben het al moeilijk, dat hoor ik ook. Zij hebben met veel meer instellingen te maken die in de problemen komen. Eerlijk gezegd heb ik nog geen enkele gemeente gesproken die direct de portemonnee trok. Het is, denk ik de taak van de landelijke overheid om te zorgen dat de infrastructuur die er nu ligt op niveau kan blijven.’

Heel pittig

Klaas Gravesteijn, directeur van de Vereniging van Openbare Bibliotheken: ‘We horen van al onze leden dat ze met enorme lastenverzwaring te maken hebben: niet alleen energie, maar de salarisstijgingen, huurverhogingen: het wordt heel pittig. Maar je wilt toch niet dat alle investeringen die er gedaan zijn naar huur en energie gaan in plaats van naar de dienstverlening aan de burger?’

Praten

Herman Horst, directeur van vijftien bibliotheekfilialen in en rond Tilburg: ‘We zien nu al dat de energielasten 83 procent hoger liggen dan begroot. We hebben veel all-in contracten. Je kunt wel heel hard volhouden dat je dat contract hebt, maar als je verhuurder omvalt, heb je ook niks. Dus we moeten toch met iedereen gaan praten.’

Energieslurper

De prachtige bibliotheek van Tilburg, de LocHal, dagelijks open van acht uur ’s ochtends tot tien uur ’s avonds en daarmee een energieslurper van jewelste. ‘Tilburg is heel recht in de leer en de gemeente was altijd van het indexeren en compenseren. Die systematiek volgen ze al jaren. Maar een kleinere gemeente die zegt: we verhogen de subsidiebedragen standaard met dit percentage of we indexeren helemaal niet, dan heb je natuurlijk met enorme bezuinigingen te maken. Dat speelt bij de kleinere gemeenten zeker.’

Erg moeilijk

Natuurlijk denkt hij al na, zegt Horst. ‘Tarieven verhogen? Entree heffen voor programmering die nu gratis is? Dan krijg je gegarandeerd minder bezoekers en de organisatiekosten blijven gelijk. Het is in het verleden allemaal geprobeerd en het blijkt erg moeilijk om de eigen inkomsten te verhogen.’ Minder boeken aanschaffen? ‘Dan raak je wel aan de kern van ons wezen, dat is toch het laatste wat je wilt.’ Minder ruime openingstijden, minder personeel? ‘Dat is natuurlijk het worst case scenario.’

Impact

Horst: ‘We zijn een gesubsidieerde instelling, we hebben geld gekregen voor een bepaald doel. Dat kan je dan toch niet aan de energierekening uit gaan geven in plaats van aan boeken en programma’s rond laaggeletterdheid of digitaal burgerschap of leesbevordering? We gaan voor de impact die we willen realiseren, voor de doelgroepen die willen bereiken.’

Rechtstreekse bezuiniging

En als gemeenten niet volledig kunnen of willen indexeren: ‘Dan betekent dat voor alle bibliotheken een rechtstreekse bezuiniging. Er zit nergens vet op de botten. Wij kunnen dit jaar zeker geen sluitende begroting presenteren. Ik snap het probleem van gemeenten. Maar voor de grote vraagstukken in de maatschappij, heb je een toekomstbestendig netwerk van bibliotheken nodig. Als de biebs nu aan hun lot worden overgelaten breek je een voorzieningenniveau af dat je heel erg moeilijk of niet meer terug krijgt. Je zit snel in een penny wise pound foolish situatie.’