Inderdaad zijn veel doelen van Rutte-IV ruim buiten bereik

Net als vorig jaar stelde oppositiepartij GroenLinks/PvdA afgelopen april aan alle ministeries de vraag of het demissionaire kabinet Rutte-IV op koers ligt met de grote ambities die het bij aantreden in 2022 op tafel heeft gelegd.

Tussen die ambities, gericht op het jaar 2030, zitten doelen als: in elk geval 55 procent CO2-reductie; voldoen aan de eisen van de Europese Kaderrichtlijn Water; een miljoen extra huizen; halvering van de stikstofuitstoot; 15 procent van alle landbouwgrond voor biologische landbouw; en 50 procent minder grondstoffengebruik.

Stikstofuitstoot

Sommige doelen zijn volkomen buiten beeld, een enkele ligt binnen bereik. Dat blijkt uit de eerste antwoorden van de ministeries van Economische Zaken en Klimaat, van Landbouw, en van Infrastructuur en Waterstaat.

Neem de halvering van de stikstofuitstoot. In de huidige stikstofwet is dit streven omgezet in het doel om in 2035 74 procent van de beschermde, stikstofgevoelige natuurgebieden onder de Kritische Depositiewaarde (KDW) van de betreffende natuurtypen te krijgen. Het coalitieakkoord van het demissionaire kabinet geeft zelfs aan dat dit doel al in 2030 behaald zou moeten worden.

Geeft grif toe

De elke tien jaar opnieuw door wetenschappers vastgestelde KDW geeft aan vanaf welke stikstofdepositie een natuurgebied het gevaar loopt zijn karakteristieke waarden te verliezen. Maar alleen al doordat de KDW's vorig jaar, na tien jaar, opnieuw zijn vastgesteld en zelfs zijn aangescherpt, liggen de doelen momenteel volkomen buiten bereik. Dat geeft het ministerie van Landbouw grif toe in de beantwoording van de Kamervragen. Zowel het doel voor 2025 (40 procent van de gebieden onder de KDW) als 2030 (50 procent) wordt niet gehaald. Volgens de prognose eindigt 2025 namelijk op 29 procent en 2030 op 31 procent.

Daarnaast was er april 2024 niet meer dan 5,4 procent van het Nederlandse landbouwareaal ingericht voor biologische landbouw. Het ministerie benadrukt dat er tot 2029 vijftig miljoen euro extra opzij gezet wordt voor het opporren van de consumentenvraag naar biologische producten, om uiteindelijk in 2030 wel de gewenste 15 procent te krijgen.

CO2-reductie wel in de buurt

De CO2-reductie van minstens 55 procent in 2030 blijft wel nog mogelijk, stelt het ministerie van Economische Zaken en Klimaat. Volgens het Planbureau voor de Leefomgeving komt het klimaatbeleid dat nu op tafel ligt uit op 46 tot 57 procent minder uitstoot van atmosferische koolstof vergeleken met het jaar 1990. Die bandbreedte is dus groot. Niet alle kabinetsplannen zitten in die schatting, en het kabinet denkt nog vier procent extra CO2-reductie mee te kunnen pakken. Alles moet dus meezitten om het minimum van 55 procent te halen.

Staatssecretaris Vivianne Heijnen van I en W meldt dat het doel van 50 procent minder grondstoffengebruik niet gehaald gaat worden, en bovendien van tafel is gehaald. Ze haalt een advies van opnieuw het PBL aan, waarin staat dat dit doel averechts kan werken. ‘Dit betekent bijvoorbeeld dat sturen op de hoeveelheid grondstoffen die de economie ingaan, ertoe kan leiden dat zware materialen met weinig milieu-impact door lichte materialen met veel milieuimpact worden vervangen.’ Ze belooft een nieuwe set doelen, met oog voor de hoeveelheid biogrondstoffen en secundaire stoffen, de levensduur en de verwerking.

100.000 doelen

De minister op hetzelfde departement, Mark Harbers, onderstreept wat algemeen bekend is: dat de kans klein is dat Nederland in 2027 voldoet aan de uiterst gedetailleerde Europese Kaderrichtlijn Water. ‘Als we kijken naar het totaal aan doelen in alle waterlichamen in Nederland samen, zien we dat op dit moment ruim driekwart van deze ongeveer 100.000 doelen gehaald wordt.’ Binnen het zogenaamde KRW-Impulsprogramma worden door het rijk en decentrale overheden de komende jaren nog 1800 maatregelen genomen.

Maar voorlopig liggen er nog veel obstakels, schrijft Harbers: ‘door de betrokken partijen [is] aangegeven dat een belangrijk deel van de maatregelen een risico loopt in 2027 niet te zijn uitgevoerd, waarbij diverse redenen zijn opgegeven: variërend van onder meer gebrek aan draagvlak, moeite om gronden beschikbaar te krijgen en langdurige gebiedsprocessen, tot moeizame vergunningverlening vanwege stikstof, of risico’s met betrekking tot capaciteit of financiering.’

De woningbouw

Tot slot is er het kleine één miljoen aan nieuwe woningen dat het kabinet in 2030 gebouwd wil hebben. Deze ambitie wordt ook in de nieuwe Tweede Kamer breed gedragen. Betrokken minister Hugo de Jonge van Binnenlandse Zaken heeft nog niet op de Kamervragen gereageerd. Maar in een Kamerbrief van afgelopen februari beschreef hij dat er, in heel Nederland, tussen 2022 en 2030 een plancapaciteit ligt van 1.075.100 nieuwe woningen.

Omdat een flink deel van die plannen kan uitvallen, eist hij van elke provincie een plancapaciteit van 130 procent in verhouding tot de bouwopgave. De meeste provincies voldoen hier aan, alleen Zuid-Holland blijft onder de 100 procent steken. Onder andere daardoor is er toch een tekort, omdat er volgens de regels van De Jonge in Nederland 1.275.300 woningen gepland moeten zijn.