Hoger bouwen in ruil voor ‘public space’

Een tijdje terug had ik het in ‘Picking the jury’ over mijn jaartje New York. Daar mag (mocht?) je niet hoger bouwen dan 12 verdiepingen. Nog hoger zou betekenen dat de zon de straat niet meer bereikt. 

Toch zie je hier veel gebouwen die veel hoger zijn. Een bouwer mag de regel overschrijden als hij het gebouw smaller maakt. En als hij airrights van de buurman heeft kunnen kopen. Als de buurman een lager-dan-12-verdiepingen-gebouw heeft, kan hij de ‘ontbrekende’ lagen lucht verkopen - mits hij natuurlijk daarna niet zijn luchtruimte alsnog benut. Een levendige handel in lucht - airrights - is bon ton.

Hoger bouwen mag dus, maar wel dus op een kleiner oppervlak. Voorwaarde is dat de ruimte die beneden vrij komt, door de bouwer ingericht wordt als ‘public plaza’. Zo zie je dat een wolkenkrabber aan de grond wordt gesierd met een bankje met wat struiken, een fonteintje, loopruimte, zitjes. Althans, dat was de goede bedoeling. Openbare ruimte op particuliere grond. Voor Manhattan niet gek met zijn tien bij vier kilometer en zijn miljoenen inwoners die allemaal de hoogte in wonen.

Er is echter een public-plaza-probleem. De bouwverordening geeft verder geen richtlijnen dus de bouwers gaan hun gang met de plaza’s. Resultaat: koude tochtige ruimtes op de ongunstigste plekken, stenen aankledingen, totaal niet toegesneden op de menselijke maat. En vaak geen zitjes of anders heel ongezellige. Bewakers in het bijbehorende gebouw die 24 uur per dag en nacht jou de plaza uitkijken. Zwervers hoeven het al helemaal niet te proberen. In de praktijk is de plaza verworden tot een grote luxe entrée voor de gebouwen. Geen mens zit of loopt er ooit. 

Op aandringen van actiegroepen werd er wel wat aan gedaan. Er zijn regels gekomen voor de plaza’s. Toch ergens jammer, want degenen die wel wat moois van hun plaza maakten, hebben ervoor gezorgd dat er een verscheidenheid aan plaza’s is gekomen die allemaal totaal anders zijn opgezet. En regels maken het weer uniform.

Is het niet iets voor in Nederland? Afwijken van een bestemmingsplan in ruil voor een fonteintje, een vindhek, een bosschage, een ruimte voor moestuintjes of aanleg van een daktuin?